Η άνοδος των Ευρωπαίων νεομπολσεβίκων

Αλέξης Τσίπρας και Πάμπλο Ιγκλέσιας.

Λίγους μήνες πριν κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει πως οι νέες ριζοσπαστικές αριστερές δυνάμεις θα μπορούσαν να απειλήσουν τα παραδοσιακά ευρωπαϊκά κόμματα με επιτυχία. Το απίστευτο όμως συνέβη στην Ελλάδα, όπου το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε μια όχι απόλυτα πειστική νίκη τον Ιανουάριο. Αυτό καταδεικνύει πως ανάλογες νίκες είναι πιθανές σε άλλες χώρες της ΕΕ όπως η Ισπανία.

Η ευρωπαϊκή πολιτική βρίσκεται στο μεταίχμιο μιας αλλαγής. Όλοι διακρίνουμε την ανάδυση νέων λαϊκίστικων και αντικαθεστωτικών δυνάμεων που σε πολλά σημεία συνδυάζεται με την κατάρρευση του παραδοσιακού πολιτικού εποικοδομήματος. Υπάρχει μια αυξανόμενη έλλειψη εμπιστοσύνης στους παραδοσιακούς πολιτικούς παίκτες και το κενό καλύπτεται από ριζοσπάστες που υπόσχονται απλές λύσεις που προσελκύουν εκατομμύρια ψηφοφόρους. Το γεγονός ότι οι προτάσεις τους έχουν αποτύχει, οικτρά, σε χώρες όπως η Βενεζουέλα ή η Κούβα δεν έχει επίπτωση σε κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ ή οι Ποντέμος.

Μια σειρά παραγόντων εξηγεί την επιτυχία των μπολσεβικικών αυτών ομάδων στις κοινωνίες της Νότιας Ευρώπης. Η οικονομική κρίση ήταν η θρυαλλίδα που άνδρωσε τα ριζοσπαστικά κόμματα. Ως αποτέλεσμα της οικονομικής κατάρρευσης του 2008 η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία είχαν καθυστερήσει να προωθήσουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Οι χώρες αυτές συνεχίζουν να συντηρούν ακόμα τεράστιους και αναποτελεσματικούς δημοσίους τομείς, πάσχουν όσον αφορά την παραγωγικότητα και την αποτελεσματικότητα και έχουν πολύ υψηλή δομική ανεργία. Στην Ισπανία φτάνει το 26%.

Την ίδια ώρα η κρίση αποκάλυψε την διχογνωμία της ΕΕ για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα αυτά. Η διχογνωμία αυτή συνυπάρχει με την γεωγραφική διάσταση. Στον ευρωπαϊκό νότο ο ευρωσκεπτικισμός βασίζεται στην απόρριψη των πολιτικών λιτότητας που επιβλήθηκε έξωθεν, ιδίως από την Γερμανία. Και είναι ακριβώς στον ευρωπαϊκό νότο που τα ριζοσπαστικά κόμματα βρήκαν έδαφος ανάπτυξης. Τα εύηχα ψέματά τους, στηρίζονται στις ριζοσπαστικές τους υπεραπλουστεύσεις, κατά της ελεύθερης αγοράς, της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και της νομισματικής ένωσης, και τα πυρά τους, συλλήβδην, κατά επιχειρηματιών, τραπεζικών, παραδοσιακών πολιτικών και τους ωφελημένους από το σύστημα.

Όλα αυτά τα μηνύματα επηρεάζουν τους ανέργους και όσους έχουν πληγεί από την κρίση. Και όμως κανένα συντηρητικό ευρωπαϊκό κόμμα δεν ήταν ενάντιο στο κράτος πρόνοιας. Την ίδια ώρα τα σοσιαλιστικά κόμματα στρέφονταν προς κοινωνικούς μεταμοντερνισμούς όπως ο φεμινισμός, οι ελεύθερες εκτρώσεις, η πολυπολιτισμικότητα. Την ώρα λοιπόν που ήρθε η οικονομική κρίση κανένα από τα παραδοσιακά κόμματα δεν είχαν να προσφέρουν μια ελκυστική εναλλακτική λύση, με αποτέλεσμα να χάσουν την επαφή με την εκλογική τους βάση. Επιπλέον υπάρχει υψηλό επίπεδο διαφθοράς στην Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Έτσι χάθηκε η πίστη προς τις ηγεσίες και τέθηκε το ερώτημα της νομιμοποίησης των ευρωπαϊκών θεσμών, πολιτικών και οικονομικών.

Επίσης στην εποχή της παγκοσμιοποίησης αλλάζουν οι κανόνες στην δυτική πολιτική ζωή. Το κοινοβουλευτικό σύστημα που βασίζεται στο μοντέλο του 19ου αιώνα αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις στην εποχή του διαδικτύου και των κοινωνικών δικτύων. Και είναι γεγονός πως οι νεολενινιστές του 21ου αιώνα εκμεταλλεύτηκαν τα μέσα αυτά. Η χρήση των κοινωνικών δικτύων, οι μαζικές διαδηλώσεις που προβάλλονται από αυτά, είναι ένα εύκολο όπλο για να πλήξει κανείς το κοινοβουλευτικό σύστημα. Για τις ακραίες ομάδες το Κοινοβούλιο δεν είναι παρά ένα εργαλείο για την άνοδο στην εξουσία.

Το πλέον ανησυχητικό είναι πως εκατομμύρια Ευρωπαίοι υποστηρίζουν αυτές τις ομάδες, σε μια έκφραση των προσφάτων εξελίξεων στην ευρωπαϊκή κουλτούρα και ιδεολογία. Στην Ευρώπη όλες οι ιδέες είναι νόμιμες, αλλά έχει παράλληλα επωαστεί στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μια αδιαφορία για το τι είναι ηθικό και τι ανήθικο. Πάνω απ’ όλα, η κουλτούρα της καλοπέρασης έχει δημιουργήσει πολλές γενιές Ευρωπαίων που δεν συμβαδίζουν με τις παραδοσιακές αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, την προσπάθεια, την θυσία, την σύνεση και την λιτότητα, καθώς τα κράτη συνεχίζουν να καθιστούν τους πολίτες τους ολοένα και πιο ανεύθυνους.

Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει την εξουσία στην Ελλάδα, για την ώρα, μέσω μιας εύθραυστης κυβέρνησης συνασπισμού. Αυτό όμως που συμβαίνει στην Ελλάδα μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε χώρες όπως η Ισπανία, όπου οι τοπικές, περιφερειακές και εθνικές εκλογές θα λάβουν χώρα εντός του έτους. Αν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν καταφέρει να παρουσιάσει θετικά αποτελέσματα και επιφέρει μεγαλύτερο χάος στην χώρα, η επιρροή των Ποντέμος στους κατέχοντες την κοινή λογική Ισπανούς, θα μειωθεί. Και αν στην προσπάθειά του να αποφύγει την οριστική κατάρρευση της χώρας, ο ΣΥΡΙΖΑ προδώσει την ιδεολογία του και τις προεκλογικές του υποσχέσεις, όπως οι απαιτήσεις των δανειστών πιθανότατα θα τον υποχρεώσουν, θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και στους Ποντέμος, ακόμα και μεταξύ των οπαδών του. Αν όμως η ΕΕ, στην προσπάθεια της να αποφύγει διάσπαση της ευρωζώνης, αποφασίσει να συνδιαλεχτεί με τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως φαίνεται, τότε οι Ποντέμος θα κερδίσουν αξιοπιστία, που μπορεί να αποτυπωθεί στα εκλογικά αποτελέσματα.

Στην Ισπανία οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μεγάλη πτώση των συντηρητικών και των σοσιαλιστών. Οι Ποντέμος ωφελούνται από αυτό. Ανάλογη κοινοβουλευτική πολυδιάσπαση εμφανίζεται και στην υπόλοιπη Νότια Ευρώπη. Στην Ιταλία η κατάσταση χειροτερεύει, στην Ελλάδα το φαινόμενο διογκώνεται. Και στην Ισπανία η επόμενη Βουλή θα είναι η πλέον κατακερματισμένη. Τα ακραία κόμματα στην Ευρώπη έχουν κερδίσει στο παρελθόν την εξουσία μέσω εκλογών. Σύμφωνα με δηλώσεις των επικεφαλής τους και των ιδεολογιών τους είναι ξεκάθαρο πως από την στιγμή που θα βρεθούν στην εξουσία θα προσπαθήσουν να ανατρέψουν το σύστημα εκ των έσω, χρησιμοποιώντας τους θεσμούς κατά των θεσμών. Οι Ποντέμος αποτελούν παράδειγμα.

Αντίθετα με τον κλασικό λενινισμό, ο αναδυόμενος ριζοσπαστισμός, πρεσβεύει την σταδιακή υπονόμευση της δημοκρατικής τάξης, αναλόγως των εθνικών και διεθνών περιστάσεων και της ανάγκης της στιγμής. Αυτή η διάλυση θα δημιουργήσει ένα νέο σύστημα χειρότερο αυτού που θέλει να αντικαταστήσει. Η νίκη του Τσάβες το 1999 στην Βενεζουέλα είναι ενδεικτική. Κατά καιρούς αναλυτές έλεγαν πως η Βενεζουέλα δεν είναι Κούβα και πως υπό τις ευθύνες της εξουσίας ο Τσάβες θα υποχρεωνόταν να προσαρμοστεί. Ο χρόνος απέδειξε πόσο λανθασμένοι ήταν οι ισχυρισμοί αυτοί.

Παρομοίως πολλοί αναλυτές πιστεύουν πως η Νότια Ευρώπη δεν είναι Βενεζουέλα και ο ΣΥΡΙΖΑ ή οι Ποντέμος θα ενταχθούν, σταδιακά, στο ευρωπαϊκό σύστημα, είτε με την θέλησή τους, είτε λόγω της σκληρής πραγματικότητας. Και πολλοί άνθρωποι θα ψηφίσουν υπέρ τους σε έκφραση διαμαρτυρίας κατά των παλαιών κομμάτων, πιστεύοντας λανθασμένα πως η ριζοσπαστική τους ατζέντα δεν μπορεί να υλοποιηθεί.Πρόκειται για επικίνδυνα λάθη. Ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Ποντέμος δεν έχουν ποτέ αρνηθεί ότι σκοπεύουν να καταστρέψουν, όταν βρεθούν στην εξουσία την ελεύθερη οικονομία και το κοινοβουλευτικό σύστημα. Είναι ανόητο να πιστεύει κανείς πως θα υιοθετήσουν μετριοπαθείς θέσεις και θα προσαρμοστούν στο πολιτικό και οικονομικό εποικοδόμημα. Το σχέδιο τους είναι στην πραγματικότητα να σκοτώσουν το εποικοδόμημα αυτό.

Το κλειδί της επιτυχίας τους δεν βρίσκεται μόνο στην στρατηγική κατάληψης των θεσμών, αλλά στο γεγονός πως κανείς, σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο, δεν φαίνεται να λαμβάνει σοβαρά την απειλή, μέχρι την στιγμή που θα είναι αργά. Το πιθανότερο σενάριο δεν προσβλέπει ξεκάθαρη νίκη των Ποντέμος, αλλά θα τους επιτρέψει να κάνουν δύσκολη την ζωή της όποιας κυβέρνησης προκύψει. Δεν μπορεί όμως να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο νίκης τους. Τα προβλήματα που μαστίζουν σήμερα την Ισπανία, από το κίνημα ανεξαρτησίας της Καταλονίας, μέχρι την βαθιά διαφθορά, δεν επιτρέπουν αισιοδοξία για οικονομική ανάκαμψη. Και το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως η Ισπανία δεν είναι Ελλάδα και αν η τύχη της πέσει στα χέρια ακραίων θα υπάρξουν δραματικά προβλήματα για το ευρώ, που ίσως μεταδώσουν την κρίση και στην Γαλλία, προωθώντας και εκεί την άνοδο εξτρεμιστικών δυνάμεων.

Και όπως το πολιτικό ευρωπαϊκό τοπίο μεταλλάσσεται το ίδιο συμβαίνει και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Αναμένεται περισσότερος αντιαμερικανισμός, λιγότερη ΝΑΤΟϊκή αλληλεγγύη και προβολή καθεστώτων όπως αυτού της Βενεζουέλας και του Ιράν. Όπως συνέβη και στην δεκαετία του 1930, κατά την διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου, το μέλλον της Ευρώπης θα αποφασιστεί στην Ισπανία, όχι στα πεδία των μαχών, αυτή την φορά, αλλά στην κάλπη. Είναι ζήτημα λίγων μηνών.

via