Η ελληνική κοινωνία τον καιρό του κορονοϊού

Ο Αμερικανός συγγραφέας μετα-αποκαλυπτικών διηγημάτων Μάικλ Χοπφ γράφει σε ένα από τα βιβλία του: «Οι δύσκολες εποχές δημιουργούν δυνατούς ανθρώπους, οι δυνατοί άνθρωποι δημιουργούν καλές εποχές, οι καλές εποχές δημιουργούν αδύναμους ανθρώπους και οι αδύναμοι άνθρωποι δημιουργούν δύσκολες εποχές.»

Μέχρι τώρα φαινόταν ότι οι νεότερες γενιές των Ελλήνων ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, εκείνη με τους «αδύναμους», που φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη για τη «δύσκολη εποχή» της εγχώριας οικονομικής κρίσης, αλλά τελικά οι ιστορικές εξελίξεις έχουν πυκνώσει τόσο πολύ τα τελευταία λίγα χρόνια, που οι ίδιες αυτές γενιές προλαβαίνουν να περάσουν στην πρώτη κατηγορία, εκείνη των «δυνατών»… Για την ακρίβεια ήδη περνούν, καθώς οι σύγχρονες κοινωνίες – μέσα από πολλαπλές κρίσεις που έφτασαν να ξεπερνούν τους θεσμούς τους – αναγκάζονται να ψάξουν για λύσεις «μέσα τους», εκ του μηδενός, καταλήγοντας σε μέτρα ακραία και προσπαθώντας συνάμα να μην προδώσουν τις αξίες τους.

Η Ελλάδα, εν προκειμένω, βρίσκεται αυτή τη στιγμή μέσα σε μία καταιγίδα (που ευτυχώς δεν συνέβη πέντε χρόνια νωρίτερα, αλλιώς θα ήταν «η τέλεια καταιγίδα»), η οποία συνδυάζει την περιφερειακή γεωπολιτική αστάθεια με μία άνευ προηγουμένου πανδημία σοβαρής ασθένειας, και για να βγει στο τέλος αλώβητη δεν αρκούν οι θεσμοί και οι συμβάσεις της. Χρειάζεται και την κοινωνία της, με όλη τη ρευστότητα και μεταβλητότητα που μπορεί να χαρακτηρίσει μία κοινωνία. Χρειάζεται, δηλαδή, τον κάθε έναν από εμάς ξεχωριστά. Όλα στη ζωή μας πλέον έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία από ό,τι συνήθως, από το τι αγγίζουμε και πώς κινούμαστε μέχρι το τι λέμε και τι πληροφορίες διαδίδουμε…

Μπορούμε να ανταποκριθούμε; Θα δείξει. Πάντως, μιλάμε για την ίδια κοινωνία που πριν πέντε χρόνια έβγαινε στις πλατείες και φώναζε στον υπόλοιπο πλανήτη ότι δεν του χρωστάει ευρώ. Σε αυτά τα πέντε χρόνια, αναγκαστήκαμε να μάθουμε κάποια πράγματα που πριν δεν γνωρίζαμε, όπως το τι είναι οι αγορές, πόσο σημαντικές είναι οι τράπεζες, πώς μας ωφελούν οι ηλεκτρονικές συναλλαγές και το πλαστικό χρήμα κ.α., και παρότι για πολλά εξ αυτών εξακολουθούμε να διαφωνούμε, τελικά καταλήξαμε στην ελάχιστη αναγκαία συναίνεση για να επανέλθουμε σε μία σχετική κανονικότητα.

Τώρα, με την πανδημία του κορονοϊού, αρχίζουμε να μαθαίνουμε τι σημαίνει «ατομική ευθύνη» και επειδή το ζήτημα είναι ζωής και θανάτου, είμαστε υποχρεωμένοι να αντεπεξέλθουμε άμεσα. Οι ειδικοί επιστήμονες και τα ΜΜΕ μας λένε τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε και φαίνεται απλό, αλλά δεν είναι και τόσο: Η έξοδος από το σπίτι γίνεται περιπέτεια, η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ κανονική μάχη και υπάρχει πάντα το άγχος στους περισσότερους μην κολλήσουμε και μεταδώσουμε τον ιό στους οικείους μας. Επιπλέον, οι συγκεκριμένες συνθήκες θα κρατήσουν τουλάχιστον δύο μήνες και χρειάζεται πειθαρχία για να αλλάξει ένας άνθρωπος συνήθειες, ειδικά οι ηλικιωμένοι, ακόμα κι αν η κυβέρνηση λάβει κι άλλα δραστικά μέτρα για να περιορίσει τις μετακινήσεις πολιτών. Τα πράγματα είναι δύσκολα, το δίχως άλλο.

Τούτων λεχθέντων, δεν είναι υπερβολή να πούμε πως οι μήνες που έρχονται θα δείξουν από τι είμαστε φτιαγμένοι. Είναι ενθαρρυντικό ότι σε αυτούς τους παράξενους και δύσκολους καιρούς, η κοινωνία, το κράτος, οι πολίτες και οι πολιτικοί της Ελλάδας δείχνουν σημάδια ομοψυχίας και αυτό μπορεί να είναι η αρχή για καλύτερες μέρες.

Σε αυτό το πλαίσιο, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η περίοδος που θα ακολουθήσει της πανδημίας θα είναι, στην καλύτερη περίπτωση, πολύ δύσκολη οικονομικά. Η χώρα μας βυθίζεται αυτή τη στιγμή στην οικονομική στασιμότητα ολόκληρου του πλανήτη, χωρίς να έχει προλάβει να βγει από τη δική της κρίση. Από την άλλη, ωστόσο, η οικονομία παγκοσμίως λειτουργεί συγκριτικά και όταν έρθει και πάλι η κανονικότητα, ο επιταχυντής που λέγεται παγκοσμιοποίηση θα συνεχίσει να κάνει αυτό που έκανε πριν εξαπλώσει την πανδημία: θα φέρει νέες ευκαιρίες. Ας υποχωρήσει, όμως, με το καλό πρώτα ο κορονοϊός και θα γράψουμε αναλυτικά και για αυτές στο μέλλον.

Τώρα, οι προκλήσεις είναι συγκεκριμένες… Με τον Ερντογάν να απειλεί την εθνική μας κυριαρχία, δείξαμε επιτέλους ότι έχουμε Κράτος. Με την πανδημία να απειλεί τις ζωές των πιο αδύναμων συνανθρώπων μας, είναι ευκαιρία να δείξουμε ότι έχουμε και Πολίτες.

Μιχάλης Δεμερτζής