Σάββατο 2 Απριλίου 2016

Οδοιπορικό στα Φυλακισμένα Μνήματα, εκεί όπου αναπαύονται οι πεσόντες


Μια μικρή πόρτα στον περίβολο των Κεντρικών φυλακών της Λευκωσίας οδηγεί στην πιο ιερή παρακαταθήκη του νοτιοανατολικού άκρου του Ελληνισμού. Είναι ο τόπος της θυσίας. Εκεί όπου αναπαύονται οι 13 εκτελεσθέντες και πεσόντες του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Του αγώνα για την Ένωση που σήμερα, 60 χρόνια μετά παραμένει αδικαίωτος. Όταν η Κύπρος κέρδισε την ανεξαρτησίας της, στο χώρο αυτό υπήρχε ένας χορταριασμένος περίβολος. 

Εκεί, χωρίς καμία ένδειξη, είχαν ταφεί οι ήρωες της ΕΟΚΑ. Το αγγλικό σύστημα επέμενε να κρατά φυλακισμένες ακόμη και τις σορούς. Στερούσε από τις οικογένειες και το δικαίωμα να θάψουν και να τιμήσουν τους νεκρούς τους. Η «αυτοκρατορία» φοβόταν τους συμβολισμούς. Φοβόταν αυτό που θα γινόταν στις κηδείες των ηρώων. Φοβόταν ότι ο τόπος ταφής τους θα γινόταν σύμβολο ελευθερίας. Ένα σκαρίφημα που βρέθηκε στο γραφείο του Άγγλου διευθυντή, σε συνδυασμό με τη μαρτυρία ενός Τουρκοκύπριου δεσμοφύλακα (Ελληνοκύπριους δεν άφηνε εκεί η αποικιοκρατία) οδήγησαν στον εντοπισμό των τάφων. Ο χώρος καθαρίσθηκε και οι τάφοι χαράχθηκαν με όσο μεγαλύτερη ακρίβεια ήταν δυνατόν. Σε δύο αναπαύονταν μαζί δύο αγωνιστές. Οι Άγγλοι ήθελαν να κερδίζουν χώρο. 

Βιομηχανία θανάτου 

Οι κεντρικές φυλακές του 1955 ήσαν ισόγεια συγκροτήματα. Ένας κεντρικός διάδρομος και δεξιά – αριστερά κελιά στη σειρά. Εκεί με μοναδική «διακόσμηση» έναν κουβά κι ένα σανιδένια πάγκο που εκτελούσε χρέη κρεβατιού οδηγούνταν οι συλληφθέντες. Στο συγκρότημα που σήμερα είναι μουσείο και που το προσέχουν οι γερασμένοι πλέον αγωνιστές, υπάρχει ένας τοίχος που χωρίζει στα δύο τον κεντρικό διάδρομο. Χωρίζει την πτέρυγα των κρατουμένων από αυτήν των θανατοποινιτών. 
Την πόρτα αυτού τοίχου περνούσαν οι μαχητές της ΕΟΚΑ, που νομοτελειακά καταδικάζονταν σε θάνατο. Στα πιο καταθλιπτικά κελιά αυτής της πτέρυγας περνούσαν τις τελευταίες μέρες της ζωής τους. 
Αλλά όταν ερχόταν η ώρα να αντιμετωπίσουν την αγχόνη, δεν οδηγούνταν κατ’ ευθείαν εκεί. Βγαίνοντας από τα κελιά τους πήγαιναν σε ένα τετράγωνο κτίσμα στη μέση του περιβόλου των φυλακών. Εκεί ήσαν τα κελιά των μελλοθανάτων. Κελιά το ένα δίπλα στο άλλο μπροστά σε ένα διάδρομο όπου εναλλάσσονταν Βρετανοί δεσμοφύλακες. Έμεναν εκεί τρεις μέρες. Αρκετά για να «σπάσουν» τελείως. Τα κελιά κλείνονταν από πόρτες με πυκνό δικτυωτό πλέγμα, που κοιτάζοντάς το για λίγα λεπτά δημιουργείται ζάλη. Τα μεγέθη των κελιών μελετημένα ώστε κάθε ήχο να προκαλεί αντηχήσεις και να επιτείνει τη ζάλη των κρατουμένων. Το μόνο που τους επιτρεπόταν ήταν ένα τσιγάρο ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Στο πλέγμα των πορτών υπάρχει ένα μικρό στρογγυλό άνοιγμα. Από αυτό ο δεσμοφύλακας έδινε το αναμμένο τσιγάρο που δικαιούνταν οι θανατοποινίτες. 

Το ξημέρωμα της μοιραίας μέρας, ζαλισμένοι όπως τους ήθελαν οι δήμιοι οδηγούνταν στο τελευταίο κτίσμα στην αντιδιαμετρική προς το κτίριο των φυλακών άκρη του περιβόλου. Εκεί ήταν η κρεμάλα, Τρεις αγχόνες περασμένες σε ένα δοκάρι. Από κάτω η καταπακτή που ανοιγόταν με ένα μοχλό. Οι δήμιοι δούλευαν επιστημονικά. Με βάση ένα μαθηματικό τύπου που είχε για παραμέτρους το βάρος και το ύψος του καταδικασμένου αγωνιστή, υπολόγιζαν το μήκος που θα άφηναν στο σκοινί της αγχόνης… 

Στο χώρο αυτό βρίσκονται οι φωτογραφίες των εννέα ηρώων που αντιμετώπισαν το θάνατο δίνοντας ο καθένας με τον τρόπο του το ίδιο μήνυμα: «Μην κλάψετε, εγώ δεν κλαίω για μένα», «Με καλούν ο Θεός και η Πατρίδα»… 

Είναι ο Μιχαλάκης Καραολής κι ο Ανδρέας Δημητρίου που εκτελέσθηκαν μαζί στις 10 Μαρτίου του 56, ο Ιάκωβος Πατάτσος, ο Ἀνδρέας Ζάκος και ο Χαρίλαος Μιχαὴλ που απαγχονίσθηκαν μαζί στις 9 Αυγούστου του, ο Μιχαήλ Κουτσόφτας, ο Στέλιος Μαυρομμάτης, και ο Ανδρέας Παναγίδης που απαγχονίστηκαν μαζί στις 21 Σεπτεμβρίου του 56). 
Τέλος ο μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης που απαγχονίσθηκε στις 14 Μαρτίου του 57. Στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερα παλικάρια της ΕΟΚΑ, ο Μάρκος Δράκος, ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Στυλιανὸς Λένας και ο Κυριάκος Μάτσης. Όλοι έπεσαν μαχόμενοι… 


Η μάχη των Κεντρικών Φυλακών 

Χτισμένες πάνω στην «πράσινη γραμμή», οι σύγχρονες Κεντρικές Φυλακές, δέχθηκαν την επίθεση των Τούρκων το 1974. Στη γειτονική συνοικία της Έγκωμης (Μακεδονίτισσας) μια ανασυγκροτημένη μονάδα έπαιρνε θέσεις για να κρατήσει τον εισβολέα. Οι Φυλακές βρίσκονταν στα δεξιά. Έπρεπε να κρατηθούν για να μην υπερφαλαγγισθούν οι μαχόμενες δυνάμεις. Και τότε έγινε κάτι μοναδικά ελληνικό. Τα κελιά άνοιξαν. Όπλα μοιράστηκαν στους κρατουμένους και πολέμησαν πλάι πλάι με τους δεσμοφύλακες για κρατήσουν τον εχθρό. «Δεν έπρεπε να αφήσουμε τον Τούρκο να πατήσει τα μνήματα των ηρώων μας» λέει συγκινημένος σήμερα ένας από τους επιζώντες της μάχης»…

0 comments:

Δημοσίευση σχολίου