25 Δεκεμβρίου 1947: Η ιστορική μάχη και η νίκη της Κόνιτσας

Δεν είχαν χτυπήσει ακόμα οι Χριστουγεννιάτικες καμπάνες το 1947 στην ακριτική Κόνιτσα. Αντί για καμπάνες όμως, σε λίγο, ορυμαγδός πολυβόλων, όλμων και πολεμικών ιαχών, δόνησαν ξαφνικά τον αέρα της πόλης και όλης της γύρω περιοχής.
Δύο Κομμουνιστοσυμμοριακές Ταξιαρχίες υπό τους αρχισυμμορίτες Σοφιανό και Παλαιολόγο και υπό την γενική Δ/νση του Μάρκου Βαφειάδη είχαν εξαπολύσει οργανωμένη και αιφνιδιαστική επίθεση κατά της πόλης.

Οι Εθνικές Δυνάμεις. Η διάταξή τους

Την Κόνιτσα υπερασπίζονταν η 75 Ταξιαρχία (τη γνωρίσαμε στη Μάχη του Μετσόβου) του Εθνικού Στρατού, υπό τον Συν/ρχη Δόβα Κωνσταντίνο με δύναμη μόνο δύο (2) Τάγματα Πεζικού, το 582 Τ.Π. υπό τον Ταγματάρχη Περίδη, που αντικαθιστούσε τον απουσιάζοντα σε άδεια Μπαλαντό. Υπήρχαν επί πλέον δύο (2) Μοίρες Πυρ/κού και μικρή Εφεδρία στο Καλπάκι. Το 582 Τ.Π. κατείχε το ύψωμα Προφήτης Ηλίας που δεσπόζει της Κόνιτσας, πλην ενός Λόχου, του 3ου, που φρουρούσε τη Γέφυρα του Μπουραζανίου. Έτυχε ο γράφων να είναι ο διοικητής του 4ου Λόχου του Τάγματος. (Τον είχε παραλάβει, ως γνωστόν, στη μάχη του Μετσόβου). Το 584 Τ.Π. κατείχε άλλα διπλανά υψώματα.

Το 584 Τ.Π. συμπτύσσεται. Κρατάει ο Προφήτης Ηλίας

Μετά από σκληρό αγώνα εναντίον υπερτέρων δυνάμεων, το 584 Τ.Π. κινδυνεύον να περικυκλωθεί, εξαναγκάστηκε σε σύμπτυξη και οι Κ/Σ έφθασαν στις παρυφές της πόλης. Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος. Αλλά το ύψωμα του προφήτη Ηλία απέκρουσε όλες τις συνεχείς και με μεγάλες δυνάμεις, λυσσαλέες επιθέσεις των Κ/Σ και απέβη ακατάλυτον φρούριον.

Οι Κ/Σ προελαύνουν. Καταλαμβάνουν το Μπουραζάνι

Στον ίδιο χρόνο άλλες ισχυρές δυνάμεις Κ/Σ επιτίθενται προς Νότον και καταλαμβάνουν την Γέφυρα Μπουραζανίου, αφού διέλυσαν τον εκεί 3ον Λόχο του 582 Τ.Π., φονευθέντος και του Δ/του του Λόχου υπολοχαγού Βήτου. Προελαύνουν εν συνεχεία και καταλαμβάνουν όλα τα υψώματα εκατέρωθεν της δημοσίας οδού μέχρι Καλπακίου και νοτιότερα. Έτσι η Κόνιτσα απομονώθηκε πλήρως.

Καταφθάνουν ενισχύσεις. Αντεπίθεση Εθνικών Δυνάμεων

Ο αγώνας ασταμάτητος διήρκεσε επτά (7) ημέρες και νύχτες με την ίδια ένταση. Αλλά ο Προφήτης Ηλίας κρατούσε γερά και καθιστούσε αδύνατη την κατάληψη της πόλης. Στο μεταξύ άρχισαν να καταφθάνουν ενισχύσεις για την απεγνωσμένα αγωνιζόμενη μέχρις εσχάτων φρουρά της Κόνιτσας. Οι νέες εθνικές δυνάμεις που κατέφθασαν άρχισαν αντεπίθεση από Καλπάκι και νοτιότερα και επί πολλών κατευθύνσεων. Ούτω μια Μοίρα Καταδρομέων (ΛΟΚ) διεισδύει νύχτα δια μέσου των εχθρικών γραμμών και με άφθαστη τόλμη και αποφασιστικότητα αιφνιδιάζει τους Κ/Σ, τους ανατρέπει από τις θέσεις τους από όπου περνούσε και φθάνει και εγκαθίσταται στο ύψωμα Λυκόμορο επί των συνόρων, στα νώτα των Κ/Σ και αποκόπτει μία οδό διαφυγής τους. Δ/της Μοίρας ο παλαιός Ιερολοχίτης Ταγ/ρχης Γιάνναρης.

Ταυτόχρονα το Σύνταγμα Χωροφυλακής (πρώην αντάρτες του ΕΔΕΣ) υπό τους Αλέκο Παπαδόπουλο και Δημήτριο Ιωάννου, διεισδύει νύχτα κατά μήκος της οδού προς Κόνιτσα και διά Βίγλας και γέφυρας Αώου φτάνει στα πρόθυρα της Κόνιτσας, στα πλευρά και στα νώτα των εκεί Κ/Σ. Στον ίδιο χρόνο το 581 Τ.Π. του Ταγ/ρχου Στυλιανού Τζουβάρα, επιτίθεται από Καλπάκι και Δολιανά επί των υψωμάτων αριστερά της οδού Καλπακίου – Κονίτσης με κατεύθυνση προς τη Γέφυρα Μπουραζανίου, όπου και φθάνει ανατρέποντας την αντίσταση των Κ/Σ, κατόπιν λυσσώδους αγώνα επί ημέρες και νύχτες. Την ίδια επίσης ώρα το 527 Τ.Π. (43 Ταξιαρχίας) υπό τον Ταγ/ρχη Λυγεράκη επιτίθεται στη δεξιά κατεύθυνση προς Καλπάκι – Γκραμπάλα, όπου και φθάνει κατανικώντας τους κατέχοντες τα νοτίως τούτης υψώματα. Η Κόνιτσα, η άμεσα απειλούμενη Κόνιτσα και η ηρωική φρουρά της που υπό δυσμενέστατες συνθήκες διεξήγαγε έναν υπέρ όλων αγώνα νικηφόρο, ανέπνευσε. Την πρωίαν της 3ης Ιανουαρίου 1948, η μεγάλη και κρίσιμη μάχη είχε λήξει με νίκη και πλήρη επικράτηση των Εθνικών Δυνάμεων. Η Κόνιτσα είχε μείνει απόρθητη. Είχε σωθεί.

Η Κυβέρνηση των Κ/Σ

Το ΚΚΕ, την 24η Δεκεμβρίου 1947, είχε αναγγείλει τον σχηματισμό Κομμουνιστικής Κυβέρνησης υπό τον Μάρκο Βαφειάδη. Στην Κυβέρνηση αυτή συμμετείχαν και 2-3 Σλαβομακεδόνες υπουργοί. Ο σχηματισμός της Κυβέρνησης σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη επίθεση κατά της Κόνιτσας αποδεικνύουν ότι το ΚΚΕ πίστευε στη νίκη και στην κατάληψη της Κόνιτσας, την οποία προόριζε για πρωτεύουσα του κομμουνιστικού κράτους. Έτσι θα επιτύγχανε την αναγνώριση του Κράτους του, αρχικά από τη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν και στη συνέχεια από όλες τις άλλες χώρες του Κομμουνιστικού μπλοκ, που βρίσκονταν σε αναμονή του αποτελέσματος της μάχης.

Το τότε ΚΚΕ υπολόγιζε αφ’ ενός στις δυνάμεις του, που στα τέλη του 1947 ήταν πανίσχυρες και ασκούσαν πλήρη έλεγχο σ’ όλη την ύπαιθρο χώρα της Ελλάδας, πλην των αστικών κέντρων. Υπολόγιζε βεβαίως, ότι όπισθέν του και παρά το πλευρόν του βρισκόταν το πανίσχυρο κομμουνιστικό μπλοκ. Και υπολόγιζε ακόμα και στην τότε μεγάλη αδυναμία του Ελληνικού Κράτους, στην κακή πολιτική και στρατιωτική κατάστασή του, την δεινή, σκοτεινή και ζοφώδη, χωρίς καμιά ασφάλεια στην ύπαιθρο και με τα βόρεια σύνορα, αφρούρητα και ανοικτά και το μέλλον του παντελώς αβέβαιο. Έτσι το ΚΚΕ έκρινε ότι επέστη η στιγμή για το αποφασιστικό χτύπημα και τη δημιουργία κομμουνιστικού κράτους στην Ελλάδα, που πέραν της άμεσης αναγνώρισης από το κομμουνιστικό μπλοκ, θα ετύγχανε στη συνέχεια και της πλήρους ενίσχυσής του εκ μέρους του, δι’ όλων των μέσων.

Και χιλιάδες θα ήταν οι δήθεν «εθελοντές» που θα εισέρρεαν στην Ελλάδα από τα παντελώς αφρούρητα σύνορά της. Θα είχαμε έτσι δύο Ελληνικά Κράτη. Ένα των Αθηνών το Εθνικό και ένα το Κομμουνιστικό της Κόνιτσας, σε κατάσταση πολέμου μέχρις εξοντώσεως και τελικής επικράτησης του ενός εκ των δύο. Και αυτό υπό τις τότε διεθνείς και Εθνικές συνθήκες, ευνοούσε το Κομμουνιστικό Κράτος. Γιατί το Κομμουνιστικό Κράτος θα μπορούσε υπό τις συνθήκες αυτές, να εξαπλωθεί σύντομα σ’ όλη τη Βόρεια Ελλάδα κατ’ αρχάς, να μεταφέρει την πρωτεύουσά του σ’ άλλη πόλη, ακόμη και στη Θεσσαλονίκη. Οπότε θα επακολουθούσε φυσιολογικά η «ντε φάκτο» Διεθνής αναγνώριση. Οι Αμερικανοί κάτω από τις συνθήκες αυτές, δεν θα επενέβαιναν, γιατί θα μπορούσε να προκληθεί Παγκόσμιος Πόλεμος και δεν τον ήθελαν.

Οι συνέπειες για την Ελλάδα

Η τελική συνέπεια θα ήταν η κατάρρευση του πανταχόθεν βαλλόμενου από μέσα και από έξω Εθνικού Ελληνικού Κράτους και η επέκταση του Κομμουνιστικού Κράτους σ’ όλη τη χώρα. Το ΝΑΤΟ που θα μπορούσε να βοηθήσει και να προλάβει μια τέτοια εξέλιξη –και πάντοτε με τον κίνδυνο γενικού πολέμου- δεν υπήρχε ακόμη το 1947, ιδρύθηκε δυο χρόνια αργότερα τον Απρίλιο του 1949. Σπεύσαμε τότε να ενταχθούμε σ’ αυτό, γιατί ο Συμμοριτοπόλεμος ήταν ακόμα στο ζενίθ και ο κίνδυνος για την Ελλάδα μέγας να κομμουνιστοποιηθεί και να διαμελισθεί. Γιατί στην περίπτωση επιβολής του Κομμουνισμού σ’ όλη τη χώρα, είναι απολύτως βέβαιο, ότι η Μακεδονία και η Θράκη θα περιέρχονταν στους Βουλγάρους και στους Σκοπιανούς του Τίτο –ο οποίος ακόμα δεν τα είχε χαλάσει με τον Στάλιν- και η Ήπειρος κατά μεγάλο μέρος στους Αλβανούς. Οι Τούρκοι τότε θα άρπαζαν κι αυτοί τα νησιά μας και η Ελλάδα θα έσβηνε από το χάρτη. Όλα αυτά τα αποφύγαμε χάρις στην ιστορική νίκη της Κόνιτσας.

Καρδίτσα – Καρπενήσι – Φλώρινα

Ας πάμε τώρα στα μετά την Κόνιτσα γεγονότα. Το ΚΚΕ παρά την αποτυχία του στην Κόνιτσα και τη διάψευση των μεγάλων προσδοκιών του για βέβαιη επικράτηση, δεν απογοητεύθηκε μετά την Κόνιτσα και ήλπιζε βάσιμα, χάρις στην αφανή μεν εν πολλοίς, αλλά πλήρη και ομόθυμη συμπαράσταση από το κομμουνιστικό μπλοκ, ότι τελικά θα επιτύγχανε τους σκοπούς του. Γι’ αυτό συνέχισε κατ’ επανάληψη την προσπάθεια κατάκτησης ενός αστικού κέντρου, για τον ίδιο πάντα σκοπό. Έτσι μετά ένα χρόνο, τον Δεκέμβριο του 1948 προσπάθησε να καταλάβει την Καρδίτσα ανεπιτυχώς.Τον Ιανουάριο του 1949 το Καρπενήσι και πάλι ανεπιτυχώς και τον Φεβρουάριο του 1949 τη Φλώρινα, όπου υπέστη πανωλεθρία.

Γιατί στο μεταξύ η Ελλάδα αφυπνίστηκε, αναδιοργανώθηκε πολιτικά με σταθερή, ενωμένη και Εθνική Κυβέρνηση υπό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη και στρατιωτικά με τη δημιουργία ενωμένου και ισχυρού στρατού, καθ’ όλα έτοιμου, εξοπλισμένου και εκπαιδευμένου. Κι αυτό χάρις και στην επ’ αυτού μεγάλη Αμερικανική βοήθεια που δόθηκε πλέον ανοιχτά και με την παρουσία του Στρατηγού Βαν Φλητ, αλλά και την ανάληψη της Αρχιστρατηγίας υπό την ισχυρή Διοίκηση του Στρατηγού Αλ. Παπάγου.
Το ΚΚΕ απέτυχε τελικά να κατακτήσει ένα αστικό κέντρο για να το κάνει πρωτεύουσα ενός δικού του κράτους και να επιτύχει προοδευτικά την διεθνή αναγνώριση. Οι συνθήκες, όπως παραπάνω τονίστηκε είχαν αλλάξει ριζικά. Η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει. Οι Κ/Σ καταδιωκόμενοι απηνώς από το Νότιο άκρο της Πελοποννήσου μέχρι των Βορείων Συνόρων, από τις ισχυρές πλέον Εθνικές Δυνάμεις, που είχαν τώρα ηθικό ακμαίο και υψηλό, συσσωρεύτηκαν απ’ όλη την Ελλάδα στο Βίτσι και στο Γράμμο επί των συνόρων, όπου και επήλθε το αναπόφευκτο και οριστικό τέλος τους.

.

Επίλογος

Η Ελλάδα διέτρεξε αυτά τα χρόνια θανάσιμο κίνδυνο. Η όλη προσπάθεια εκείνου του ΚΚΕ, υποδαυλίζονταν και υποστηρίζονταν, αφανώς κατά το δυνατόν αλλά σίγουρα, από τον ίδιο τον Στάλιν που απέβλεπε σε έξοδο στο Αιγαίο και ήθελε την Ελλάδα σαν μια προεξοχή του, αναγκαία και πολύτιμη στη Μεσόγειο. Μια μικρή έστω προεξοχή αφού στην περίπτωση αυτή η Ελλάδα θα διαμελίζονταν. Η μάχη και η νίκη της Κόνιτσας, υπήρξε γι’ αυτούς τους λόγους, η αποφασιστική καμπή του Συμμοριτοπολέμου. Γι’ αυτό η Κόνιτσα θα μείνει στην ιστορία μας, θρύλος, βωμός θυσίας, πύργος ακατάλυτος και πύλη ιερά.

Χάρις στη νίκη της Κόνιτσας η Ελλάδα απέφυγε την κομμουνιστοποίηση και τον ως εκ τούτου αναπόφευκτο διαμελισμό της και το σβήσιμο από το χάρτη. Και όμως. Η επέτειος αυτής της μεγάλης, της ιστορικής, της σωτήριας νίκης, από πολλού δεν εορτάζεται επίσημα. Χάριν της δήθεν λήθης και κατά πλήρη βιασμό της Ιστορίας. Για να μη στενοχωριούνται μερικοί που την χαρακτηρίζουν –έτσι τους συμφέρει- σαν «Γιορτή Μίσους» (!!!).

ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦ. ΛΕΤΤΑΣ ταξίαρχος ε.α.

Πηγή: Εφημερίδα ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ