Κίνα και Ινδία: Ο Ανατολικός Καπιταλισμός

Του ΠΑΝΟΥ Γ. ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
Λέκτορα Πανεπιστημίου Μακεδονίας

«Ο λογικός καπιταλισμός είναι αυτό που σήμερα συχνά αποκαλούμε καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς. Ο πρωταγωνιστής δεν είναι εδώ ο χαρακτηριστικός έμπορος (όπως στον παραδοσιακό εμπορικό καπιταλισμό) ή το πολιτικό-οικονομικό πρόσωπο (όπως στον πολιτικό καπιταλισμό), αλλά η σύγχρονη επιχείρηση της οποίας ηγείται ένας επιχειρηματίας (το κινητήριο πνεύμα), που προσανατολίζεται στην εκμετάλλευση των ευκαιριών της αγοράς.» (Max Weber, Οικονομική Κοινωνιολογία).
Η δια-συνδεσιμότητα οικονομιών, αγορών και χρηματοοικονομικών πόρων σε παγκόσμιο επίπεδο μετέβαλε την φύση των επιχειρηματικών συναλλαγών. Τα προϊόντα που καταναλώνουμε στην καθημερινή μας ζωή, τα εργαλεία και οι δεξιότητες που χρησιμοποιούμε στις επιχειρήσεις και τις δουλειές μας επηρεάζονται στο σύνολό τους άμεσα ή και έμμεσα από την τεχνολογική ανάπτυξη και την διεθνοποίηση. Η εξέλιξη, σε ταχύτητα, λειτουργικότητα και πρόσβαση του παγκόσμιου ιστού, World Wide Web, και του ηλεκτρονικού εμπορίου, e-commerce, σε συνδυασμό με την διεθνοποίηση του ανταγωνισμού άνοιξαν νέες προοπτικές αλλά και προκλήσεις για τις μικρομεσαίες και μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Καθημερινά οδηγούμε αυτοκίνητα σχεδιασμένα στην Ευρώπη αλλά κατασκευασμένα στην Νότιο-ανατολική Ασία για λογαριασμό Αμερικανικών ή Ευρωπαϊκών βιομηχανιών. Ευρωπαϊκά, αμερικάνικα και ιαπωνικά τεχνολογικά προϊόντα συναρμολογούνται από εξαρτήματα που κατασκευάζονται από διαφορετικές επιχειρήσεις στις πέντε ηπείρους. Η διεθνοποίηση των αγορών, η ραγδαία μείωση του κόστους των μεταφορών, η δια-σύνδεση των επιχειρήσεων και των αγορών μέσου του παγκόσμιου ιστού, η ανάγκη για την επίτευξη και διατήρηση ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων σε διεθνές επίπεδο οδήγησε τις επιχειρήσεις σε ένα νέο μοντέλο οργάνωσης, διοίκησης και λειτουργίας.
Σύμφωνα με τους Murray, Wildt και Kotabe ο όρος «global outsourcing» περιλαμβάνει την εγκατάσταση και λειτουργία παραγωγικών μονάδων σε διαφορετικές χώρες με σκοπό την παγκόσμια αγορά ή/ και την αγορά και συναρμολόγηση μερών ή και ολόκληρων προϊόντων, αλλά και υπηρεσιών σε διαφορετικές χώρες του πλανήτη. Προϊόντα πολυεθνικών εταιριών όπως π.χ. η Nike, και η Puma στον τομέα των αθλητικών ειδών, η Philips, Nokia, Dell, IBM, στον τομέα των Η/Υ και κινητής τηλεφωνίας κατασκευάζονται σε χώρες της Νότιο-ανατολικής Ασίας, στην Κίνα και στην Ινδία. Έτσι δημιουργούνται επιχειρήσεις σε «αναπτυσσόμενες» οικονομικά χώρες με χαμηλό κατά κεφαλήν μηνιαίο εισόδημα, μειώνοντας το κόστος των υπηρεσιών και αυξάνοντας τα περιθώρια κέρδους για την επιχείρηση.
Εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανικές και Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις-κολοσσοί εκμεταλλεύτηκαν τα πλεονεκτήματα του outsourcing, τις φορολογικές διευκολύνσεις και Κρατικές επιδοτήσεις των αναπτυσσόμενων χωρών της Κίνας και της Ινδίας και μετέφεραν τις γραμμές παραγωγής τους στις χώρες αυτές.

Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της καπιταλιστικής στρατηγικής της δύσης μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν:

• Την σταδιακή ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου και της αγοραστικής δύναμης των 2.5 περίπου δισεκατομμυρίων πολιτών της Κίνας και της Ινδίας.
• Την ραγδαία οικονομική ανάπτυξη των χωρών αυτών με την ταυτόχρονη ζήτηση για κατανάλωση τεραστίων αποθεμάτων πετρελαίου για να κινηθεί η διαρκώς εξελισσόμενη βιομηχανία της Ασίας.
• Την διασύνδεση του χρηματοπιστωτικού κόσμου και την μεταφορά τεράστιων κεφαλαίων από την Ευρώπη και την Αμερική, στην Κίνα, και την Ινδία.
• Την σταδιακή αποβιομηχάνιση των παραδοσιακών δυτικών οικονομιών που διατηρούν τα κέντρα διοίκησης και λήψης αποφάσεων αλλά μεταφέρουν την παραγωγική διαδικασία εκτός συνόρων.

Στην παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, της οποίας οι επιπτώσεις γίνονται αισθητές το τελευταίο διάστημα, με πιο βάρβαρο τρόπο σε όλους τους οικονομικούς κλάδους της χώρας μας, οι δυο αναπτυσσόμενες οικονομίες της Κίνας και της Ινδίας συνεχίζουν να κάνουν αισθητή την ΑΠΟΥΣΙΑ τους! Οι οικονομίες αυτές επλήγησαν λιγότερο απ’ όλες τις υπόλοιπες του κόσμου (και εδώ εξαιρώ τις πτωτικές τάσεις των χρηματιστηρίων τους που ούτως ή άλλως διέπονται από διαφορετικούς νόμους) και ανακάμπτουν με ταχύτατους ρυθμούς.
Η εκτίμηση μου είναι ότι οι οικονομίες αυτές, των 2.5 δισεκατομμυρίων πολιτών, των τεράστιων γεωφυσικών αποθεμάτων (τα οποία ελάχιστα καταναλώνουν ως τώρα καθώς προτιμούν να τα αγοράζουν από τους Άραβες και τις δυτικές οικονομίες), και χρηματικών πόρων, περιμένουν υπομονετικά να επιτεθούν στις αγορές της δύσης προσφέροντας ιλιγγιώδη χρηματικά ποσά για την διάσωση των εταιριών που θα κινδυνέψουν άμεσα με πτώχευση (πολλά από τα εργοστάσια των οποίων βρίσκονται ήδη σε εδάφη της Κίνας και των Ινδιών) με αντάλλαγμα την εξαγορά των πλειοψηφικών πακέτων των μετοχών των επιχειρήσεων αυτών. Πριν λίγα χρόνια η IBM (το τμήμα των υπολογιστών) πουλήθηκε στην Κινεζική Lenovo, και η βρετανική αυτοκινητοβιομηχανία MG εξαγοράστηκε από την Κινεζική Nanjing Automobile Corporation (NAC), και αυτά είναι μόνο δυο από τα εκατοντάδες παραδείγματα που προβλέπω ότι θα τα δούμε να πολλαπλασιάζονται στο μέλλον.
Η πεποίθησή μου είναι ότι διάσωση δεν θα αφορά μόνο εταιρείες αλλά και ολόκληρες οικονομίες, και αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε βλέποντας τον «πόλεμο» δηλώσεων και αντί-δηλώσεων μεταξύ Κίνας και Αμερικής αλλά και το τι ακολούθησε πριν μερικά 24ωρα στα Ελληνικά Spreads και το ΧΑΑ όταν διαδόθηκε η «φήμη» (θα διαπιστώσουμε στο προσεχές μέλλον κατά πόσο ήταν μόνο «φήμη») ότι η Ελλάδα θα έψαχνε σανίδα σωτηρίας σε Κινεζικά Κεφάλαια.
Διανύουμε ένα μεταβατικό στάδιο, μια ιστορική περίοδο, μέσα από την οποία ο καπιταλισμός της Δύσης φαίνεται ότι μετακομίζει στην Ανατολή, με πρωταγωνιστή και πάλι την σύγχρονη επιχείρηση και τον επιχειρηματία, όπως ανέφερε ο Weber και ο Schumpeter στις αρχές του 20ου αιώνα!
Στο βάθος του σκοτεινού τούνελ της οικονομικής ύφεσης της Δύσης αρχίζει να φαίνεται ο Κινέζος Δράκος και ο Ινδός Μαχαραγιάς. Στις οικονομίες της Ανατολής έρχεται να προστεθεί και η σύγχρονη και διαρκώς αναπτυσσόμενη καπιταλιστική οικονομία της Ρωσίας, η οποία επέδειξε πριν από μερικούς μήνες την δύναμη της προσφέροντας σανίδα σωτηρίας στην Ισλανδία. Η διεθνοποίηση των αγορών, το εφεύρημα, της σύγχρονης δυτικής καπιταλιστικής οικονομίας τελικά μπορεί να επιστρέψει ως σύγχρονος Δούρειος Ίππος της Ανατολής στην Δύση!