Η συγκλονιστική αντικομμουνιστική ταινία "Κατύν" σήμερα στον ΑΝΤ1

Με αφορμή το τραγικό αεροπορικό ατύχημα κατά το οποίο έχασε την ζωή του ο Πολωνός πρωθυπουργός ταξιδεύοντας με προορισμό το Κατύν, σήμερα το βράδυ στις 12.00 προβάλλεται από την τηλεόραση του Αντένα η συγκλονιστική ταινία «Κατύν» του μεγάλου Πολωνού σκηνοθέτη Αντρέι Βάιντα για την σφαγή 15.000 Πολωνών αξιωματικών από τους Σοβιετικούς την άνοιξη του 1940.
Μια ταινία που «κατακρεουργήθηκε» από τους αριστερούς κριτικούς της Ελλάδος και καταδικάσθηκε σε μίας εβδομάδος προβολή τον προηγούμενο Φεβρουάριο.
Βέβαια δεν υπήρξε η πρώτη φορά που ο Αντρέι Βάιντα κατήγγειλε τα εγκλήματα του κομμουνισμού στην χώρα του.
Ο «Άνθρωπος από Μάρμαρο» του 1977 για έναν αγνοημένο σταχανοβίτη ήρωα της εργατικής τάξης που έπεσε σε δυσμένεια, υπήρξε η πιο διάσημη ταινία αντιφρονούντα από το Ανατολικό Μπλοκ. Η ταινία αυτή άνοιξε τον δρόμο για το ανεξάρτητο συνδικάτο της «Αλληλεγγύης», το οποίο, ο Βάιντα έκανε αργότερα διάσημο με τον «Άνθρωπο από Σίδερο» (Χρυσός Φοίνικας 1981).
Στο ίδιο πνεύμα κινιόταν τόσο το αλληγορικό «Δαντόν» με τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ, όσο και το «Χωρίς Αναισθητικό» για έναν πετυχημένο καθηγητή πανεπιστημίου που μετά από μια δήλωση του, πέφτει σε δυσμένεια του καθεστώτος.
Όμως ο Βάιντα έπρεπε να περιμένει μέχρι τα 81 του για να κάνει την προσωπική του ταινία: το «Κατύν». Ήταν 13 χρονών ο Βάιντα όταν ο πατέρας του εκτελέσθηκε στο Κατύν. Όμως από την στιγμή που το όνομα του δεν συμπεριλήφθηκε στις λίστες των θυμάτων, η μάνα του περίμενε για χρόνια τον άνδρα της. Μόνο στα τέλη της δεκαετίας του ‘60 έμαθε την πικρή αλήθεια.
Για την ιστορία, να πούμε ότι παρόλα που το έγκλημα έγινε από τους Σοβιετικούς, το έγκλημα φορτώθηκε στους Γερμανούς, οι οποίοι το είχαν αποκαλύψει. Αν και ο Τσόρτσιλ αρχικά υποστήριζε ότι το έγκλημα έγινε από τους Μπολσεβίκους, μεταπολεμικά αυτός και οι «Σύμμαχοι» υποστήριζαν την επίσημη «αλήθεια» των Σοβιετικών, ότι το έγκλημα το διέπραξαν οι γερμανοί. Όμως δεν τόλμησαν να μεταφέρουν αυτό το ψέμα στην αίθουσα της δίκης της Νυρεμβέργης.
Μόνο το 1990 ο Γκορμπατσόφ παραδέχθηκε δημόσια ότι οι μυστικές υπηρεσίες της Σοβιετικής Ένωσης εκτέλεσαν τους Πολωνούς.
Η ταινία του Βάιντα ξεκινά σε μια γέφυρα όπου ένα καραβάνι από Πολωνούς που προσπαθούν να γλυτώσουν από τους Γερμανούς συναντά ένα καραβάνι Πολωνών που προσπαθούν να γλυτώσουν από τους Σοβιετικούς. Με αυτήν την σκηνή, ο Βάιντα δείχνει την τραγική μοίρα της Πολωνίας, τόσο στην διάρκεια του Πολέμου, όσο και μεταπολεμικά. Ένας συμβολισμός που ολοκληρώνεται όταν η Πολωνική σημαία κόβεται στα δύο.
Η μεν κόκκινη λωρίδα γίνεται κομμουνιστικό λάβαρο, πράγμα που σημαίνει ότι κυριαρχούν πλέον οι κομμουνιστές.
Ενώ η άσπρη λωρίδα θα χρησιμοποιηθεί για να δεθεί ένα τραύμα.
Πάντως ο Βάιντα δεν χαρίζεται σε καμιά πλευρά. Όμως είναι οι Σοβιετικοί που δέχονται τα περισσότερα πυρά του διάσημου σκηνοθέτη από την σωτηρία της Άννας και της κόρης της από τα ρωσικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, χάρις σε ένα Ρώσο αξιωματικό, μέχρι την σφαγή του τέλους.
Δύο είναι οι συγκλονιστικές στιγμές στο πρώτο μέρος. Η πρώτη είναι όταν η κάμερα επικεντρώνει σε ένα Σταυρό που το μόνο που έχει μείνει από τον Εσταυρωμένο είναι το καρφωμένο χέρι του που είναι κομμένο από τον αγκώνα. Το υπόλοιπο το έχει κρύψει ο παπάς για να μην πέσει στα χέρια των Μπολσεβίκων. Δεν υπάρχει σκληρότερη σκηνή που να δείχνει όχι μόνο την απελπισία του Πολωνικού λαού, αλλά και τον ηθικό κατήφορο του ανθρώπινου είδους.
Η άλλη είναι όταν οι Γερμανοί δείχνουν στην γυναίκα ενός στρατηγού το φιλμ με τους νεκρούς που ανακάλυψαν στο Κατύν, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και ο άνδρας της. Είναι τόσο συγκλονιστικό το ασπρόμαυρο φιλμ (μάλλον αρχείου) που δεν κρύβουμε την επιθυμία μας να είχε γυρισθεί όχι όλη η ταινία σε ασπρόμαυρο, αλά «Λίστα του Σίντλερ». Όμως το «Κατύν» δεν είναι μία ταινία για τα θύματα, αλλά μία ταινία για τους συγγενείς και φίλους που έμειναν πίσω και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν την αλήθεια. Έτσι η αναζήτηση της επικίνδυνης ιστορικής αλήθειας επανέρχεται ως ηθικό και πολιτικό θέμα, συνδέοντας το «Κατύν» με τον «Άνθρωπο από Μάρμαρο». Είναι αυτή η υπεράσπιση της αλήθειας και η σφαγή του δεύτερου μέρους που βάζουν φωτιά στην οθόνη.
Αυτή η συγκλονιστική ταινία προβλήθηκε στο προπέρσινο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου παρουσία της Άγκελα Μέργκελ. Ο ίδιος ο Βάιντα είχε δηλώσει τότε ότι η ρωσική προβολή της ταινίας, έδειχνε τις καλές ή όχι σχέσεις των δύο χωρών. Όμως ο Πούτιν τον απογοήτευσε, μιας και με αφορμή το «Κατύν», οι Ρώσοι άρχισαν να δηλώνουν ότι τα ντοκουμέντα πάνω στα οποία βασίσθηκε η ενοχή της Σοβιετικής Ένωσης είναι αμφισβητήσιμα!
Από την άλλη η ελληνική Αριστερά την κτύπησε ανελέητα. Ο «Ριζοσπάστης» περιέγραψε τόσο την ταινία, όσο και την ιστορία του Κατύν, «γκαιμπελικό ψέμα». Ενώ πρόσθετε ότι ο Γιέλτσιν πιέσθηκε από τον Γιαρουζέλσκι για να δηλώσει ότι η Σοβιετική Ένωση είναι ένοχη! Ενώ στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η Indymedia (των τρομοκρατών και του Σόρος).
Τελικά αξίζει το «Κατύν» τον μύθο του; Κατ' αρχήν πρέπει να πούμε ότι, έχοντας υπόψη της προσωπικής ταύτισης του Βάιντα με τα θύματα του Κατύν, θα περίμενε κανείς ένα αριστούργημα στο επίπεδο του «Στάχτες και Διαμάντια» και του «Ανθρώπου από Μάρμαρο».
Όμως αυτά τα αριστουργήματα γίνονται μόνο μια φορά. Αυτό δεν σημαίνει ότι το «Κατύν» δεν είναι μια μεγάλη ταινία. Αντίθετα είναι από τις καλύτερες του σκηνοθέτη, με φοβερή σκηνοθεσία, παίξιμο που συγκλονίζει και που στο δεύτερο μέρος ρίχνει γροθιά στο στομάχι. Ενώ ο Βάιντα αρνείται να γίνει μελοδραματικός και να ηθικολογήσει.
Γενικά την συνιστούμε σε όλους τους Πατριώτες να την δουν σήμερα χωρίς την σκιά της ιδεολογικής τρομοκρατίας.
Γιώργος Πισσαλίδης