ΠΑΣΟΚ: "Ποιο είναι το μέτωπο και πώς έσπασαν οι συμμαχίες"

Του Νίκου Κοτζιά 
O εκσυγχρονισμός που δοκίμασε να φέρει το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση από το 1996 ήταν ένας εκσυγχρονισμός χωρίς επίθετο. Επρόκειτο για μια πολιτική που είχε ορθά εντοπίσει τις καθυστερήσεις και υστερήσεις της ελληνικής κοινωνίας, αλλά οι λύσεις που ήθελε να δώσει ήταν ημιτελείς. Δεν είχαν επαρκή δημοκρατική διασφάλιση και έτειναν να λειτουργούν κοινωνικά άδικα. Το γεγονός αυτό δημιούργησε μεγάλες εντάσεις στο εσωτερικό του κόσμου του ΠΑΣΟΚ. Ένας κόσμος που συγκροτούσε στη μνήμη του το μεγάλο κοινωνικό έργο δικαιοσύνης της δεκαετίας του ’80, ιδιαίτερα στην περίοδο της πρώτης διακυβέρνησης από τον ιστορικό ηγέτη του ΠΑΣΟΚ, τον Ανδρέα Παπανδρέου. Πολιτικές όπως εκείνες της ανακατανομής εισοδήματος, του ΕΣΥ και των ΚΑΠΗ, χαράχτηκαν βαθιά στη μνήμη λαϊκών ανθρώπων και αποτέλεσαν κριτήριο αξιολόγησης κάθε άλλης κυβερνητικής πολιτικής.
Μετά τη μεγάλη ηθική και πολιτική ήττα του εκσυγχρονισμού στα έτη 2002-2004, ο κόσμος του ΠΑΣΟΚ θεώρησε ότι ο νέος ηγέτης, ο Γιώργος Παπανδρέου, θα συνδυάσει μια υπερήφανη εξωτερική και κοινωνικά δίκαιη πολιτική με τον εκσυγχρονισμό. Έναν εκσυγχρονισμό δημοκρατικά δίκαιο και κοινωνικά ευαίσθητο. Σε αυτά τα πλαίσια, τον στήριξε ακόμα και στις πιο πικρές για εκείνον στιγμές. Ύστερα από μεγάλες ήττες. Στο πρόσωπό του πίστεψε ότι βρήκε το σύγχρονο δημοκρατικό ηγέτη που θα φρόντιζε με τις πολιτικές του τον κόσμο του καθημερινού μόχθου. Που θα στηριζόταν, όπως και διακήρυττε, στον κόσμο που διέθετε δυναμισμό και ταλέντο. Ότι θα έβγαζε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού από το περιθώριο. Χάρη σε αυτό τον προγραμματικό λόγο της "πολιτικής αυτονομίας" από τα μεγάλα συμφέροντα και της στήριξης στα ταλέντα και στην εργατικότητα του λαού, ο νέος ηγέτης κέρδισε την εσωκομματική μάχη, κύρια ενάντια σε συγκεκριμένα συγκροτήματα συμφερόντων.
Μετά τη νίκη του το 2007, τα μεγάλα και άνομα συμφέροντα τυλίχτηκαν γύρω από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ για να σκοτώσουν το προοδευτικό του πρόγραμμα και τους ανθρώπους που δεν ήλεγχαν στο περιβάλλον του. Και εκείνος δεν αντιστάθηκε. Ήδη στις αρχές του 2009, ο ηγέτης του ΠΑΣΟΚ αποφάσισε να μην στηριχτεί στο βασικό επιτελείο της αρχικής περιόδου που θήτευσε ο ίδιος στο υπουργείο Εξωτερικών, τότε που αναβάπτισε το πολιτικό του όνομα. Αντίθετα, επέλεξε να επιστρέψει στο επιτελείο που είχε στα όχι και πολύ πετυχημένα χρόνια της θητείας του στο υπουργείο Παιδείας, καθώς και σε όσους συνδέθηκαν μαζί του στο υπουργείο Εξωτερικών, όταν πλέον είχε ήδη πάρει βηματισιά εθνικού ηγέτη. Αυτό σήμαινε ότι δεν θα στηριζόταν σε όλο το επιτελείο που συνέβαλε αποφασιστικά στη νίκη του το 2007-2008, αλλά και σε εκείνους που οδήγησαν τον ίδιο και το ΠΑΣΟΚ στις εκλογικές ήττες του 2006 και 2007. Για πρώτη φορά στην ιστορία των κομμάτων, όσο γνωρίζω, ένας ηγέτης διαλύει το επιτελείο με το οποίο αναδείχτηκε ως σημαντικός πολιτικός –αυτό της αρχικής περιόδου στο υπουργείο Εξωτερικών–, καθώς και το επιτελείο με το οποίο νίκησε στα δύσκολα (2007), ενώ επέλεξε να κυβερνήσει με εκείνα τα επιτελεία που ευθύνονται για σειρά από ήττες.
Δεν θέλω να κάνω εδώ ανάλυση των αιτιών αυτών των επιλογών του ηγέτη του ΠΑΣΟΚ, αυτό θα το κρίνει μαζί μας η ιστορία σε έναν επόμενο χρόνο. Θέλω, όμως, να συγκρατηθεί η βαθύτερη αιτία που άνθρωποι που στήριξαν τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ βρίσκονται σήμερα πολιτικά σε άλλη πορεία. Δεν είναι δική τους επιλογή. Οι ίδιοι πρεσβεύουν, στηρίζουν και αναπτύσσουν όλα αυτά τα στοιχεία πολιτικής με τα οποία το ΠΑΣΟΚ πέτυχε στην εξωτερική πολιτική στη δεκαετία του ’90 και ο νέος του ηγέτης νίκησε στην πιο δύσκολη στιγμή. Άλλος είναι αυτός που ανέκρουσε πρύμνη έναντι αυτής της πολιτικής και δέθηκε εκ νέου με επιτελεία δεξιόστροφα και χωρίς επάρκεια κοινωνικών ευαισθησιών.