"Ισλανδία ή Ελλάδα; Δημοκρατία ή λογιστική για τραπεζίτες;"

Του Νίκου Κοτζιά

Στην Ελλάδα η κρίση ήρθε από τον ιδιωτικό τομέα που λεηλατούσε τον δημόσιο, καθώς και από τον τελευταίο, αλλά και από τους ιδιώτες επιχειρηματίες που λεηλατούν τις επιχειρήσεις τους. 

Στην Ισλανδία η κρίση ήρθε επίσης από τον ιδιωτικό τομέα, κύρια από τις τράπεζες, και για όλα τα δεινά της κρίσης ευθύνονται αυτές. Στην Ισλανδία εφαρμόστηκαν οι αρχές της άμεσης δημοκρατίας και οι τράπεζες δεν έλαβαν παρά του μη έχοντος. Αντίθετα, στην Ελλάδα οι μόνοι που δεν έχουν πληρώσει ακόμα για την κρίση είναι οι τραπεζίτες.

Στην Ελλάδα οι τράπεζες έλαβαν –ή πρόκειται συντόμως να λάβουν– εγγυήσεις και άμεσες κρατικές ενισχύσεις ύψους 98 δις ευρώ. 

Στις ΗΠΑ, χώρα με οικονομικά μεγέθη εξήντα φορές μεγαλύτερα από εκείνα της Ελλάδας, οι τράπεζες, που ήταν σε πολύ βαρύτερη κρίση, έλαβαν συνολικά 210 δις ευρώ! Υποχρεώθηκαν, μάλιστα, να δεχτούν το δημόσιο έλεγχο και τη διοίκηση, ενώ απέδωσαν υψηλότατα έσοδα στον κρατικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ. Συμφώνησαν, δε, σε αυστηρότατες διαδικασίες για την επιχειρηματική τους δράση. Αντίθετα, στην Ελλάδα οι τράπεζες κάνουν ό,τι τους αρέσει με τα δημόσια χρήματα. Ακόμα και την απόφαση της κυβέρνησης για ενοποίηση της Εθνικής Τράπεζας με την Alpha την απέτρεψαν μέτοχοι που έχουν βάλει στην τελευταία λιγότερα χρήματα από το ίδιο το Ελληνικό Δημόσιο. Το τελευταίο, για λόγους αδιευκρίνιστους, δεν απέκτησε και δεν άσκησε δικαιώματα που απέρρεαν κανονικά από τη χρηματοπιστωτική παρουσία του εντός της Alpha.

Η κυβέρνηση, ακόμα, ικανοποίησε την α­παίτηση των τραπεζιτών να καταργήσει τα δικαιώματα συλλογικής σύμβασης των τραπεζοϋπαλλήλων. Μόλις, δε, πριν από λίγες ημέρες ανακοίνωσε ότι θα ιδιωτικοποιήσει το κερδοφόρο τμήμα του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, που, όπως όλοι μας θυμόμαστε, ήταν το πρώτο αίτημα που πρόβαλαν οι τραπεζίτες στην τρόικα.

Στην Ελλάδα όλα αποφασίζονται εν κρυπτώ, μακριά από το φως της ημέρας. Ακόμα και υπουργοί δεν γνωρίζουν τι πράττει το στενό οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Δεν δικαιούνται αυτοί και οι βουλευτές να έχουν ουσιαστική γνώμη με πρακτικό αντίκρισμα στις επιλογές της κυβέρνησης. Μπορούν, αν θέλουν, να "ξεσπούν", αλλά μέχρι εκεί. Ο ρόλος τους από εκεί και ύστερα περιορίζεται στην επικύρωση αποφάσεων που λαμβάνει μια μικρότατη ομάδα σε συνεννόη­ση με τα μεγάλα συμφέροντα και τον ξένο παράγοντα-δανειστές. 

Στην Ελλάδα, δηλαδή, η κυβέρνηση δείχνει να φοβάται τη δημοκρατία. Όχι μόνο δεν κατανοεί ότι η χώρα δεν μπορεί να προωθεί επιλογές που κινούνται ενάντια στη συντριπτική πλειοψηφία του λαού, αλλά δεν είναι σε θέση καν να αξιοποιήσει διαπραγματευτικά το γεγονός ότι η πλειοψηφία του λαού μας εναντιώνεται στα μέτρα που επιβάλλει η τρόικα. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα, στην Ισλανδία λειτούργησε η δημοκρατία. Ως προς τα χρέη των τραπεζών και του Δημοσίου πραγματοποιήθηκαν δύο δημοψηφίσματα, με τα οποία απορρίφθηκαν οι κυβερνητικές συμφωνίες με τους ξένους δανειστές.

Παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον η αλλαγή που έγινε στους προτεινόμενους όρους δανεισμού της Ισλανδίας, χάρη στη δημοκρατία, από τους δανειστές της. Η αρχική απαίτηση των δανειστών της Ισλανδίας ήταν τα δάνεια να εξοφληθούν μέχρι το 2024, με επιτόκιο ύψους 5,5%. Μετά το πρώτο δημοψήφισμα, οι δανειστές έκαναν σημαντικές αλλαγές στους όρους της συμφωνίας. Τα προτεινόμενα επιτόκια έπεσαν στο 3% (σχεδόν στο μισό) και ο χρόνος της προτεινόμενης αποπληρωμής επεκτάθηκε, με αφετηρία το 2016, και μέχρι το 2046! Δηλαδή, μέσα σε μία Ημέρα Δημοκρατίας, εκείνη του δημοψηφίσματος, η Ισλανδία κλήθηκε να πληρώσει το χρέος της με το μισό επιτόκιο και με τριπλάσια επιμήκυνση του αρχικού χρονοδιαγράμματος. Οι αλλαγές που θα επέλθουν μετά το δεύτερο δημοψήφισμα βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση. Το σίγουρο είναι ότι η περισσότερη δημοκρατία διευκόλυνε ακόμα και τους όρους δανειοδότησης. 

Αλλά οι εδώ κυβερνώντες δείχνουν να μην μπορούν να καταλάβουν ούτε καν αυτό...