Οἰκονομία τοῦ χρέους

Τοῦ Ἀθαν. Χ. Παπανδρόπουλου 

Τούς τελευταίους μῆνες διαβάζω ἀκατάπαυστα βιβλία γιά τήν ἀποκαλούμενη διεθνῆ χρηματοοικονομική κρίση –ἡ ὁποία πρέπει νά ὁμολογήσω ὅτι, ὡς τέτοια, ἔχει πολύ περίεργα χαρακτηριστικά. Διάβασα κυρίως βιβλία "προοδευτικῶν" οἰκονομολόγων, καθηγητῶν καί εἰδικῶν, οἱ ὁποῖοι κατακεραυνώνουν τόν καπιταλισμό, χωρίς ὅμως νά ἀντιπροτείνουν κάποια ἄλλη λύση. Ἁπλῶς κατηγοροῦν τό σημερινό οἰκονομικό σύστημα γιά νεοφιλελευθερισμό, ἀπληστία, ἁρπαγή, σκληρότητα, λιτότητα καί πολλά ἄλλα παρόμοια –ἀλλά περί τοῦ «διά ταῦτα» οὐδείς λόγος. Αὐτό εἶναι ἕνα ἀπό τά σημεῖα πού μέ παραξένεψαν καί μέ ἔβαλαν σέ πολύ βαθειές σκέψεις.

Διαβάζοντας τίς ἀναλύσεις σοσιαλιστῶν οἰκονομολόγων, βραβευμένων ἐπίσης μέ Νόμπελ Οἰκονομίας, ὅπως οἱ καθηγητές Πώλ Κρούγκμαν καί Τζόζεφ Στίγκλιτς, δια πίστωσα ὅτι, τελικά, ἡ κρίση πού βιώνει σήμερα ὁ δυτικός κόσμος, καί κυρίως τό εὐρωπαϊκό κομμάτι του, κάθε ἄλλο παρά κρίση τοῦ καπιταλισμοῦ εἶναι. Πρόκειται, ἀπό κάθε ἄποψη, γιά βαθύτατη κρίση τῆς σοσιαλιστικῆς διαχειρίσεως τῆς οἰκονομίας –ἡ ὁποία ὄχι μόνον δέν ἔχει τέλος, ἀλλά συνεχῶς θά ἐπαναλαμβάνεται γιά τούς ἴδιους ἀκριβῶς λόγους πού τήν δημιούργησαν. Ὅπως, πολύ σωστά, ἐπισημαίνει ὁ Καναδός καθηγητής καί φιλελεύθερος οἰκονομολόγος Πιέρ Λεμιέ, ἡ σημερινή κρίση κρύβει αὐτήν πού ἔρχεται καί ἕπεται συνέχεια. Ὁ καπιταλισμός, πιστεύει ὁ Π. Λεμιέ –ὁ ὁποῖος στήν χώρα του θεωρεῖται καί μέγας θεωρητικός τοῦ ἀναρχο-φιλελευθερισμοῦ– εἶναι ἕνα σύστημα πού συνεχῶς μεταλλάσσεται. Κατά συνέπεια, αὐτοί πού ἐκπλήσσονται γιά τίς διαδοχικές κρίσεις του θά πρέπει νά δείχνουν τήν ἴδια ἔκπληξη γιά μία ρόδα πού γυρίζει. Ἔτσι, μετά ἀπό κάθε κρίση του, τό σύστημα βγαίνει ἐνισχυμένο καί αὐτό εἶναι πού ἀνησυχεῖ τούς ἀντιπάλους του. Κάθε φορά πού τό σύστημα βρίσκεται σέ κρίση μεταλλαγῆς, οἱ ἀντίπαλοί του μεγαλώνουν τήν κρατική παρέμβαση, γεγονός πού νοθεύει τά στοιχεῖα τῆς μεταλλάξεως καί ἄρα ἀκυρώνει τίς περισσότερες θετικές πλευρές της.

Στό πλαίσιο τῆς θεωρήσεως αὐτῆς, ὁ σοσιαλιστής Γάλλος οἰκονομολόγος καί σύμβουλος τοῦ προέδρου Φρ. Μιττεράν, Ζάκ Ἀτταλί, στό βιβλίο του «Παγκόσμια Κατάρρευση σέ 10 Χρόνια; Δημόσιο χρέος: ἡ τελευταία εὐκαιρία» (ἐκδ. Παπαδόπουλου), ἐπισημαίνει ὅτι ἡ Δύση πνίγεται ἀπό τά δημόσια χρέη της καί γράφει τά ἑξῆς ἀποκαλυπτικά γιά ὅσους καταλαβαίνουν:

«Σέ κάθε περίοδο δημιουργεῖται ὁ ἴδιος φαῦλος κύκλος: οἱ δημόσιες ἀνάγκες ὠθοῦν τό κράτος νά δημιουργήσει χρηματοπιστωτικά μέσα, τά ὁποῖα ἐν συνεχεία θά ἐπιτρέψουν στόν ἰδιωτικό τομέα νά χρεωθεῖ περαιτέρω γιά δικό του λογαριασμό. Δημιουργεῖται ἔτσι μία φούσκα (μέ τήν αὔξηση τῆς ἀξίας τῶν περιουσιακῶν στοιχείων – χρηματοπιστωτικῶν, ἀκινήτων ἤ ἄλλων), τό σκάσιμο τῆς ὁποίας ὑποχρεώνει τόν ἀσκοῦντα τήν ἐξουσία νά ἐπιβαρυνθεῖ περαιτέρω μέ χρέη καί ἐν συνεχεία νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τούς πιστωτές του εἴτε μέσω νέων φόρων, εἴτε καθυστερῶντας τήν ἀποπληρωμή τῶν χρεῶν του, ἤ ἀκόμα καί ἀθετῶντας τήν ἐκπλήρωση τῶν ὑποχρεώσεών του.Ἀρκεῖ οἱ πιστωτές νά μήν ἐπιδιώξουν τήν ἐξόντωσή του».

Ἐξηγῶντας δέ τίς ἀνακατατάξεις πού ἐπέφεραν στήν διεθνῆ οἰκονομία οἱ διαδοχικές αὐξήσεις τῶν τιμῶν τοῦπετρελαίου καί τήν τεράστια ρευστότητα πού προέκυψεἀπό τούς ὠκεανούς τῶν πετροδολλαρίων, ὁ ΖάκἈτταλί ἐπισημαίνει:

«Ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 1980, οἱ μισθοί μένουν στάσιμοι,οἱ δημόσιες ἀνάγκες αὐξάνονται, γεγονός πού ὠθεῖ ὅλα τάκράτη νά αὐξήσουν ραγδαῖα τήν ἀναλογία τῶν δημοσίων ἐσόδων καί δαπανῶν ὡς πρός τό ἐθνικό εἰσόδημα καί νά δανειστοῦν ἀπό τούς ἀποταμιευτές ὁλόκληρου τοῦ κόσμου. 

Ἀπό τά χρεοστάσια στόν πληθωρισμό, ἀπό τά προγράμματα λιτότητας στήν ἐπανάσταση, τά φτωχότερα κράτη στενάζουν κάτω ἀπό τήν πίεση τῶν πιστωτῶν. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, τά πλουσιότερα δημιουργοῦν νέα χρηματοδοτικά μέσα, ἀπορρυθμίζουν τίς ἀγορές καί προσελκύουν ὅλους τους δανειστές. Καί ἔπειτα, ἔρχονται τά πάνω-κάτω: τό 2007, ἀνακαλύπτουμε ὅτι τό μέρος τοῦ κόσμου πού ἐθεωρεῖτο πλούσιο εἶναι χρεωμένο πρός τό μέρος ἐκεῖνο πού ἐθεωρεῖτο φτωχό. Ὅπως συνέβαινε συχνά στό παρελθόν, τό σκάσιμο μιᾶς νέας φούσκας περιουσιακῶν στοιχείων πυροδοτεῖ μία νέα τραπεζική κρίση καί ὕφεση οἱ ὁποῖες γρήγορα μεταφέρονται στούς φορολογούμενους. Σέ ὅλες ἔτσι τίς δυτικές χῶρες τό δημόσιο χρέος λαμβάνει διαστάσεις ἄγνωστες μέχρι πρότινος, ἐξαιρουμένων τῶν περιόδων πολέμων».

Ὁ Τζόζεφ Στίγκλιτς ἀναγνωρίζει ὅτι οἱ δυτικές χῶρες γιά νά ξεφύγουν ἀπό αὐτή τήν παγίδα μέσω τῆς ἀπορυθμίσεως τῶν ἀγορῶν, προχώρησαν σέ οἰκονομική μεγέθυνση πού βασιζόταν σέ βουνά χρέους καί ἄρα εἶχε σαθρά θεμέλια. Αὐτά δέ τά τελευταῖα γίνονταν περισσότερο σαθρά σέ οἰκονομίες μέ χαμηλή παραγωγική βάση καί ὑψηλούς ρυθμούς καταναλώσεως, πού μόνον ζημιές προκαλοῦσαν στό ἰσοζύγιο πληρωμῶν τους. Μία οἰκονομία αὐτοῦ τοῦ εἴδους εἶναι καί ἡ ἑλληνική, με προοπτική, στήν παροῦσα φάση τῆς «αὐτοκρατορίας τοῦ χρέους», νά μπορέσει δύσκολα νά βγεῖ ἀπό τήν κρίση της χωρίς γενναῖες μεταρρυθμίσεις.

Ἡ νέα ἐποχή οἰκονομικῶν καί πιστωτικῶν ἐπεκτάσεων καί ποσοτικῶν χαλαρώσεων, μέ τήν κατάργηση τοῦ τόκου καταθέσεων καί τήν τιμωρία τῆς ἀποταμιεύσεως, δημιουργεῖ νέα ἤθη τά ὁποῖα καμμίαν ἀπολύτως σχέση ἔχουν μέ τόν παραδοσιακό καπιταλισμό καί τήν φιλελεύθερη οἰκονομική ἀντίληψη. Ἕνας ἐντυπωσιακός κεϋνσιανισμός κυριαρχεῖ σέ παγκόσμιο ἐπίπεδο –τόν ὁποῖο οἱ ὀπαδοί του ἀποκαλοῦν «νεοφιλελευθερισμό» ἀκριβῶς γιά νά μποροῦν νά παραπλανοῦν τούς ἀφελεῖς καί νά τούς ἔχουν ὑποτελεῖς στήν ἰδεολογία του. Μέσα σέ αὐτό τό νέο περιβάλλον, ἡ ἐπίπλαστη εὐμάρεια πού γνώρισαν σήμερα καταρρέει, ἐνῶ αἰσθητές γίνονται καί οἱ ἀναπόφευκτες ὀδύνες προσαρμογῆς στίς συνθῆκες πού ὑπαγορεύουν οἱ περιορισμοί τῆς «οἰκονομίας τοῦ χρέους».

Ὑπό τίς παραπάνω συνθῆκες, ἡ φύση αὐτῆς τῆς εὐμάρειας στήν Ἑλλάδα κάνει κοινωνικά ἐπικίνδυνη την ἀποστέρησή της, ἰδιαιτέρως δέ στίς κατηγορίες αὐτές πού διαθέτουν πενιχρή κοινωνική ὡριμότητα. Ἐπιπροσθέτως, ἡ ψυχολογική ἐπίδραση ἑνός ἀδίστακτου δεκα-ρολόγου κιτρινισμοῦ καί ἡ ἐμμονή σέ ἀχαλίνωτη δημαγωγία ἀπό πολλές πλευρές συντελοῦν στό νά ἔχει μείνει ὁ κόσμος ἀπροετοίμαστος ψυχολογικά γιά μία μακρά περίοδο οἰκονομικῶν δυσκολιῶν καί ἀβεβαιοτήτων. Αὐτές δέ οἱ ἀβεβαιότητες καί οἱ δυσκολίες θά διαιωνίζονται ὅσο οἱ ἐσωτερικές δυνάμεις τῆς σοσιαλιστικῆς παρακμῆς θά συνεχίζουν ἀδιακόπως νά ὑπόσχονται λαγούς μέ πετραχήλια σέ μία κοινωνία πού, πεισματικά, σέ ὑψηλό βαθμό, ἀρνεῖται τήν πραγματικότητα. Κάποτε, ἔτσι, ἡ οἰκονομία τοῦ χρέους θά γίνει ἡ αἰτία θανάτου ἐκτός καί ἄν κάποιοι ἀφυπνισθοῦν ἐγκαίρως.

Εφημ. "Εστία" στις 1.12.2014

Για την αντιγραφή: Ιάσων