14 Μαρτίου 1957: Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης οδηγείται στην αγχόνη!

Γεννημένος στην Τσάδα της Πάφου τον Φεβρουάριο του 1938, υπήρξε το ιδεατό πρότυπο του εθνικού αγωνιστή. Αγνός, ιδεαλιστής, σεμνός, μαχητικός, αποφασιστικός, αλύγιστος. 

Με δυο λόγια ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης υπήρξε Άριστος, με την κυριολεκτική, και ιστορική έννοια της υπέροχης αυτής ελληνικής λέξης.

Άριστος υπήρξε και ως μαθητής, τότε στις απαρχές του απελευθερωτικού αγώνα –ο κυπριακός απελευθερωτικός αγώνας φαινόμενο μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία, τον ξεκίνησαν μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου!-, την 1η Απριλίου του 1953 ηγείται των συμμαθητών του στην δυναμική διαδήλωση στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο».


Η Βρετανική Αυτοκρατορία ετοιμάζεται να εορτάσει την στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ, και ο εορτασμός είναι υποχρεωτικός σε όλες τις βρετανικές αποικίες. Οι αποικιοκράτες νομίζουν ότι οι Έλληνες της Κύπρου είναι ιθαγενείς της Ωκεανίας, Μάο-Μάο, Ινδοί, ή άγριοι της υποσαχάριας Αφρικής, και θα «πανηγυρίσουν» την στέψη της «Βασίλισσας» τους! Ο Ευαγόρας κάνει την πρώτη του κατάθεση στον λογαριασμό της ελληνικής ιστορίας, και κατεβάζει την βρετανική σημαία από τον ιστό. Ακολουθούν συγκρούσεις των Βρετανών, που συνεπικουρούνται από Τούρκους, και των Ελλήνων μαθητών. Η Πάφος υπήρξε το μοναδικό μέρος της βρετανικής αυτοκρατορίας που δεν εορτάστηκε η στέψη της Ελισάβετ! Ο Ευαγόρας θα συλληφθεί αλλά θα αφεθεί ελεύθερος. Ήταν μόλις 15 ετών!

Δυο χρόνια αργότερα ακολουθώντας το πεπρωμένο του, γίνεται μαχητής της ΕΟΚΑ. Απευθυνόμενος προς τους συμμαθητές του, τους αποχαιρετά με το περίφημο ποίημα του «Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια, να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά». Ο Ευαγόρας αρχίζει την επιστολή του με τα εξής λόγια: 

«Παλιοί συμμαθηταί, Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο», 

και κλείνει: 

«Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί». 

Ο Ευαγόρας πλέον είχε πάρει την μεγάλη απόφαση: είχε διαλέξει τον δρόμο της ζωής του. Διάλεξε με ποιους θα ακολουθήσει και ποιους θα αφήσει.

Στις 18 Δεκεμβρίου του 1956 συλλαμβάνεται, από αγγλικό περίπολο κοντά στη Λυσό. Μεταφέρει με δυο συμμαχητές του οπλισμό και τρόφιμα. Η κατηγορία που αντιμετωπίζει είναι «τρομοκράτης» και η προβλεπόμενη ποινή θάνατος δια απαγχονισμού. Γνωρίζει ήδη την μοίρα του. Αρνείται κάθε υπεράσπιση στο δικαστήριο, όπου και παραδέχεται όλες τις «κατηγορίες»! Υπερήφανος και λεβέντης απευθύνεται στο δικαστήριο: 

«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο». 

Την επομένη της καταδίκης του αρχίζει μια μεγάλη εκστρατεία ευαισθητοποίησης της διεθνούς κοινής γνώμης προκειμένου να αποφευχθεί η εκτέλεση του. Ο Χάρτινγκ δεν δέχεται καμία πρόταση. Είναι ήδη ταπεινωμένος στην Κύπρο, εξευτελισμένος για την ακρίβεια, και θέλει να κάνει επίδειξη δύναμης απαγχονίζοντας έναν μαθητή δεκαεννέα ετών! Το πρωινό της 14ης Μαρτίου 1957 ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης οδηγείται στην αγχόνη. Ευθυτενής, γαλήνιος, αγέρωχος, και σταθερός. Περήφανος. Την προηγουμένη νύχτα γράφει το τελευταίο του γράμμα προς την οικογένεια του: 

«Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα». 

Ήταν ο νεότερος μαχητής της ΕΟΚΑ που έπεσε στον αγώνα της ελευθερίας. Μετά την εκτέλεση του οι Βρετανοί δεν τόλμησαν άλλον απαγχονισμό, καθώς υπήρξε κατακραυγή και αποτροπιασμός της διεθνούς κοινής γνώμης, και τα αντίποινα της ΕΟΚΑ ήταν ανελέητα.

Ο αθάνατος νεκρός ετάφη στα Φυλακισμένα Μνήματα από τον φόβο των Βρετανών για αντίποινα την ώρα της κηδείας. Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης ετών 19, ποιητής και πολεμιστής, ήταν νεκρός στον αγώνα της Πατρίδας. Στην τάξη του δεν είχε πια ούτε γέλια ούτε χαρές. Θρήνος και περηφάνια, όπως περιγράφει ο Φώτης Βαρέλας στη συγκλονιστική ποιητική του καταγραφή:

«- Παρόντες όλοι;

- Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.

- Παρόντες, λέει ο δάσκαλος. 

Και με φωνή που τρέμει: 

- Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία!».

Λ. Αλεξάνδρου