Στη δεκαετία του είκοσι, προβληματίζονταν στη νεαρή Σοβιετική Ένωση αν ο σοσιαλισμός, όπως και αν γινόταν αντιληπτός εκεί και τότε, μπορούσε να οικοδομηθεί σε μία μόνο χώρα. Η χώρα αυτή, βέβαια, ήταν η ίδια, όπου είχε ήδη επιβληθεί το σοβιετικό καθεστώς. Η εναλλακτική λύση, που υποτίθεται ότι θα τον στέριωνε άριστα, θα ήταν μία καλή παγκόσμια επανάσταση που θα του επέτρεπε να επικρατήσει διεθνώς. Μέχρι τότε, η οικοδόμηση του σοσιαλισμού θα έπρεπε να ετεροχρονιστεί, γιατί θα ήταν εξαιρετικά επισφαλής μέσα σ’ έναν ευρύτερο εχθρικό περιβάλλοντα χώρο. Όμως, οι ως τότε εμπειρίες δεν ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικές: η επανάσταση είχε αποτύχει στη Γερμανία, στην Ουγγαρία παρέμεινε ελάχιστα στην εξουσία, στη δε Πολωνία, όπου έγινε απόπειρα εισαγωγής της από τον κόκκινο στρατό, η προσπάθεια απέτυχε μπροστά στην αντίσταση των Πολωνών έξω από τη Βαρσοβία. Ο Στάλιν έβγαλε τα συμπεράσματα του: ο όποιος σοσιαλισμός, επρόκειτο να οικοδομηθεί σε μία μόνο χώρα. Σ’ αυτόν άλλωστε οφείλεται και η πατρότητα της φράσεως. Οι διαφωνούντες, αντιφρονούντες και αντιδρώντες θιασώτες διαρκών και παγκόσμιων επαναστάσεων παραμερίστηκαν και δεν είχαν καλό τέλος. Εξαγωγή σοσιαλισμού έμελλε να γίνει μόνο αργότερα στα πλαίσια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και των νικών του κόκκινου στρατού.
Προς τι όλα αυτά; Η εξήγηση είναι πως αυτό τον καιρό, υπάρχει η εντύπωση, διαχέεται η άποψη και κυκλοφορεί η αντίληψη σε μέρος του πολιτικού μας συστήματος και σε αντίστοιχο τμήμα της κοινής γνώμης ότι είναι δυνατόν να επιχειρηθεί, να καλλιεργηθεί και να ευδοκιμήσει στην Ελλάδα, κάτι που θα διαφέρει πολύ, ενδεχομένως ριζικά, ακόμα και να είναι αντίθετο προς ότι επικρατεί στην υπόλοιπη Ευρώπη γενικά και ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση της οποίας είμαστε μέλος επειδή το ζητήσαμε. Αυτό το κάτι υποτίθεται ότι θα είναι ένα ενδιαφέρον οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό πείραμα, τα αποτελέσματα του οποίου θα ικανοποιήσουν τις μεγαλύτερες των προσδοκιών των πειραματιστών, αλλά και των πειραματοζώων-εθελοντών χωρίς τη συναίνεση των οποίων η δοκιμή αυτή δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Το πείραμα θα έχει και στοιχεία οικοδομήσεως του σοσιαλισμού άλλωστε, όπως το έχει ήδη πει από τα 1895 ο τότε ακόμα βασιλέας Εδουάρδος Ζ’: «Την σήμερον ημέραν, είμαστε όλοι Σοσιαλιστές.» (Ο ίδιος, πάντως, είχε μια κάποια τάση προς την ευζωΐα και όπως γράφει και το λεξικό του Ελευθερουδάκη «…υπήρξε δημοφιλέστατος… ιδία εν Παρισίοις, τους οποίους πολλάκις επεσκέφθη και ανεπισήμως.») Είναι όμως πιθανόν να έχει και στοιχεία από τις γνωστές εκείνες ουτοπίες που φαντάσθηκαν διάφορα μεγάλα και συμπαθή πνεύματα σε στιγμές εμπνεύσεως, είχαν όμως κάποια δυσκολία να εφαρμοστούν στην πραγματικότητα.
Βεβαίως, καθώς η παρούσα κατάσταση, η πραγματική κατάσταση, είναι αυτή που είναι, όσοι την υφίστανται είναι βαθύτατα ανθρώπινο να θέλουν μια άλλη, να ελπίζουν πως υπάρχει, πως είναι κοντά, πως η πρόσβαση σ’ αυτήν είναι εύκολη, αρκεί να λεχθούν οι σωστές μαζικές λέξεις και να ριχτεί η κατάλληλη ψήφος στην κάλπη. Και όλα αυτά να έχουν ως αποτέλεσμα να εξασφαλίσουν στους κουρασμένους, απογοητευμένους, βασανισμένους συμπολίτες μας έναν περίκλειστο χώρο ευημερίας, ευδαιμονίας, ευτυχίας. Περίκλειστο γιατί πρέπει να προστατευθεί υποτίθεται από εχθρικές δυνάμεις που τον εποφθαλμιούν και τον επιβουλεύονται. Σε μια λοιπόν χώρα, τη δική μας, όπου τα απλούστερα των προβλημάτων μάταια περιμένουν λύσεις, ελπίζεται ότι θα γίνει δυνατό, εφικτό να οικοδομηθεί ένα οικοδόμημα νέο, διαφορετικό, αγνοώντας ή αθετώντας υπάρχουσες δεσμεύσεις, διακόπτοντας δεσμούς πολλούς, ισχυρούς, απαραίτητους, η έλλειψη των οποίων θα καταστεί αισθητή όταν πάψουν να υφίστανται. Και η χώρα όχι μόνο θα απομακρυνθεί από τις μέχρι τώρα επιλογές της, αλλά και θα πρέπει να αποχωριστεί από ένα μεγάλο μέρος του ίδιου της του εαυτού. Δεν είναι εύκολα πράγματα.
Κάποιες χώρες, κατά καιρούς, κατάφεραν να ζήσουν σε περίπου κλειστό κύκλωμα. Γίνεται λόγος για την υπέροχη απομόνωση της Μεγάλης Βρετανίας σ’ άλλες εποχές. Είχε όμως το στενό της Μάγχης να τη χωρίζει από την ηπειρωτική ακτή, έναν στόλο να κυβερνά τις θάλασσες και αποικίες να εκμεταλλεύεται. Δεν έχει κάθε κράτος τέτοια προσόντα. Ο Στάλιν όντως οικοδόμησε τον καθ’ αυτόν σοσιαλισμό στη χώρα του. Αλλά η χώρα του, ουσιαστικά, δεν ήταν χώρα, μα ήπειρος. Υπάρχει κάποια διαφορά. Σημαντική διαφορά. Μία ήπειρος έχει τελείως άλλες δυνατότητες. Υπενθυμίζεται δε, ότι τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν τότε, δεν είναι από εκείνα που θα συνιστούσε κανείς σήμερα χωρίς κάποιους ενδοιασμούς. Ως γνωστόν, ξεπερνούσαν τη θυσία του συμβολικού κόκορα που παραδοσιακά στέριωνε, σε μας, τα θεμέλια ενός νέου οικοδομήματος. Γενικά, η παγκοσμιοποιημένη εποχή μας δεν είναι πρόσφορη για χτίσιμο οικοδομημάτων σύμφωνα με εθνικούς ρυθμούς, ιδιαίτερα για χώρες που δεν έχουν ουσιώδεις προϋποθέσεις. Δεν είναι ενθαρρυντικά τα υπάρχοντα παραδείγματα και δεν είναι κατάλληλα προς μίμηση.
Είναι γεγονός, ότι σε παλαιότερες εποχές διακριθήκαμε ανεγείροντας λαμπρά κτίσματα, σε νεότερους χρόνους, όμως, δείξαμε μία κάποια τάση προς την παράνομη δόμηση. Αυτό δικαιολογεί επιφυλάξεις και ανησυχίες για το τι μπορεί να οικοδομήσουμε μόνοι μας και μεταξύ μας.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου