Οι αριστερές ταινίες κυριαρχούν στο αφιέρωμα της Ταινιοθήκης της Ελλάδος στον Ελληνικό Εμφύλιο

Του Γεωργίου Πισσαλίδη

Ο «Γράμμος» του Ηλία Μαχαίρα, η «Ελένη» του Πήτερ Γέητς, αλλά και πλήθος αριστερών ταινιών πρόκειται να προβληθούν σε ένα αφιέρωμα στο δεύτερο αντάρτικο που διοργανώνει η Ταινιοθήκης της Ελλάδος από τις 9 έως τις 15 Φεβρουαρίου. Τίτλος του «Ο Ελληνικός Εμφύλιος στην Οθόνη» και γίνεται σε συνεργασία με τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, την Διεύθυνση Μουσείου –Αρχείου της ΕΡΤ, την ταινιοθήκη του... Βελιγραδίου και τις κινηματογραφικές εταιρείες Feelgood, Νεανικό Πλάνο και Village Films.

Το αφιέρωμα, το οποίο θα είναι αφιερωμένο στην μνήμη του Θόδωρου Αγγελόπουλου ξεκινά την Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου στις 21:00 με την τιμητική προβολή των «Κυνηγών» του εκλιπόντα σκηνοθέτη. Αλλά πιο πριν στις 19:00 θα υπάρχει μία συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Ο ελληνικός εμφύλιος στην οθόνη: η μυθοπλασία» Σε αυτήν συμμετέχουν οι σκηνοθέτες Παντελής Βούλγαρης, Κώστας Βρεττάκος και Τάσσος Ψαρράς, η κριτικός κινηματογράφου Μαρία Κατσουνάκη, η αναπληρώτρια καθηγήτρια Μαρία Κομνηνού, και η καθηγήτρια Πέπη Ρηγοπούλου. Συντονίζει ο καθηγητής και αντιπρόεδρος των ΑΣΚΙ Ηλίας Νικολακόπουλος

Μια δεύτερη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης θα λάβει χώρα την Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου στις 19:30 με θέμα «Ο ελληνικός εμφύλιος στην οθόνη: το ντοκυμανταίρ» Σε αυτήν συμμετέχουν οι σκηνοθέτες Φώτης Λαμπινός (Καπετάν Κεμάλ: Ο σύντροφος) Μάνος Ζαχαρίας , Ροβήρος Μανθούλης, Θανάσης Σκρούμπελος και Ηλίας Γιαννακάκης (Μακρόνησος), ο Διευθυντής του Αρχείου – Μουσείου της ΕΡΤ, Βασίλης Αλεξόπουλος και ο ιστορικός και μέλος του Δ.Σ των ΑΣΚΙ Τάσος Σακελαρόπουλος. Συντονίζει η ιστορικός και μέλος του Δ.Σ των ΑΣΚΙ Ιωάννα Παπαθανασίου.

Βέβαια η σύνθεση αυτών των δύο συζητήσεων μας προϊδεάζει αρνητικά για κυριαρχία της αριστερής άποψης για το δεύτερο αντάρτικο. Νομίζουμε ότι αν η Ταινιοθήκη θέλει να είναι αντικειμενική θα πρέπει να καλέσει τον Ηλία Μαχαίρα στο πάνελ της πρώτης συζήτησης.

Σπάνια επίκαιρα στο αφιέρωμα της Ταινιοθήκης

Βέβαια από την πλευρά της, η Ταινιοθήκη φιλοδοξεί να δείξει φιλμ, ντοκυμανταίρ και επίκαιρα και από τις δύο πλευρές του πολέμου. Δηλώνει σχετικά: «Το εκτενές αυτό αφιέρωμα που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στη χώρα μας, επιχειρεί να καλύψει ένα κενό. Φιλοδοξεί σε μια ολοκληρωμένη και καθόλα αντιπροσωπευτική παρουσίαση των κινηματογραφικών εγγραφών που σήμερα διαθέτουμε για τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο. Έχοντας ως αφετηρία τις αρχικές καταγραφές, που προώθησε την εποχή της σύγκρουσης, με τη μορφή επικαίρων και μικρών ενημερωτικών ταινιών, η προπαγάνδα των δύο αντίπαλων στρατοπέδων, το αφιέρωμα εκτείνεται στην επισκόπηση της ελληνικής κινηματογραφικής παραγωγής επί έξι και πλέον δεκαετίες. Αποσκοπεί έτσι σε μια νέα ανάγνωση των τρόπων με τους οποίους ο ελληνικός κινηματογράφος ενσωμάτωσε και διαπραγματεύτηκε την εμφύλια σύγκρουση, χρησιμοποιώντας άλλοτε τη μυθοπλασία και άλλοτε, όπως τα τελευταία κυρίως χρόνια, το δημιουργικό ντοκιμαντέρ»

Έτσι στα πλαίσια του αφιερώματος θα προβληθούν κινηματογραφικά επίκαιρα από το Διεύθυνση Μουσείου-Αρχείου της ΕΡΤ, καθώς και σημαντικά αρχεία από τις συλλογές της Ταινιοθήκης της Ελλάδος. Η δωρεά της Ολυμπίας Παπαδούκα και του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Φιλαδέλφειας Μιχάλη Δόριζα εισάγουν στο αφιέρωμα και περιλαμβάνουν μοναδικές σε ευκρίνεια σκηνές από τα Δεκεμβριανά και την οπισθοχώρηση των στρατευμάτων του ΕΛΑΣ, τη συμφωνία της Βάρκιζας, το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ τον Οκτώβριο του 1945 και τις μεγαλειώδεις διαδηλώσεις της Αριστεράς στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Σε αυτά προστίθενται λήψεις από τα στρατόπεδα του εθνικού στρατού , την επίσκεψη του Βασιλέως Παύλου και Αμερικανών αξιωματούχων στα στρατόπεδα και πόλεις όπου μαίνεται ο εμφύλιος καθώς και την επίσκεψη του Βασιλέως και της Βασιλίσσης στα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα.

Αυτά και ένα ξεχασμένο υλικό για την βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ στην εθνική ανοικοδόμηση είναι προβολές που δεν θα πρέπει να χάσουν οι πατριώτες και εθνικιστές. Από την άλλη, θα υπάρχουν «Η αλήθεια για τα παιδιά της Ελλάδος» προπαγάνδα του Μάνου Ζαχαρία και Γιώργου Σεβαστίκογλου για το παιδομάζωμα, καθώς και το ντοκυμανταίρ «Η αδελφική βοήθεια» για την βοήθεια του Τίτο στους κατσαπλιάδες του Δημοκρατικού Στρατού.

Η αριστερή κυριαρχία στις ταινίες μυθοπλασίας

Όμως εκεί που κυριαρχούν οι αριστεροί σκηνοθέτες είναι οι ταινίες μυθοπλασίας. Βέβαια υπάρχουν ο «Γράμμος» του Μαχαίρα και την «Ελένη» του Γέητς, αλλά αν κρίνουμε από το αφιέρωμα στον Ισπανικό Εμφύλιο, φοβόμαστε ότι θα παιχθούν μάλλον για «ξεκάρφωμα». Εμείς βέβαια θέλουμε να διαψευσθούμε , αλλά φοβόμαστε ότι θα φάμε στην «μάπα» τον κλαυθμό και οδυρμό της Αριστεράς για την ελπίδα της επανάστασης και την «κακιά» Δεξιά που την απέτρεψε και που κυνήγησε τους συντρόφους. Θέλετε ένα δείγμα από το μενού του αφιερώματος;

• «Οι Κυνηγοί» του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Το πτώμα ενός αντάρτη να προκαλεί ενοχές στην αστική τάξη και η σκηνή με τις βάρκες με τις κόκκινες σημαίες στη λίμνη να στοιχειώνει τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.
• Happy Day του Παντελή Βούλγαρη. Άσχετη με το αφιέρωμα ταινία, μιας και μιλάει για την Μακρόνησο την περίοδο της «νασερικής επανάστασης» του 1967. Με έναν υπέροχο Κώστα Τζούμα, πριν γίνει είδωλο με τα «Κουρέλια τραγουδούν ακόμα»
• «Μεγαλέξανδρος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Σύγκρουση καπεταναίων και κομματικής γραμμής που ακολουθεί την ιδεολογική γραμμή του Ντομινίκ Έντ (Οι Καπετάνιοι) Ο καθηγητής Κιτσίκης θα μίλαγε για ελληνικό εθνικομπολσεβικισμό.
• «Η Κάθοδος των Εννέα» του Χρήστου Σιοπαχά. Να μια ταινία που πρέπει να δουν οι εθνικιστές! Τα υπολείμματα μιας αντάρτικης ομάδας του Ταϋγετου ψάχνει, αλλά δεν βρίσκει συμπαράσταση στον λαό της Σπάρτης. Μια απόδειξη ότι οι κομμουνιστές δεν είχαν λαϊκό έρεισμα.
• «Τα παιδιά της χελιδόνας» του Κώστα Βρεττάκου. Βασισμένη σε σενάριο του Διονύση Χαριτόπουλου, η ταινία καταγράφει τη ιστορία μιας οικογένειας που χωρίσθηκε στα δύο στην διάρκεια του εμφυλίου. Μέτρο σύγκρισης για την πλήξη του αριστερού κινηματογράφου.
• «Πέτρινα Χρόνια» του Παντελή Βούλγαρη. Βγάλτε τα χαρτομάντηλα σας! Ο Βούλγαρης φτιάχνει ένα αυθεντικό ερωτικό μελόδραμα για ένα ζευγάρι αριστερών (Καταλειφός –Μπαζάκα) που τους χωρίζουν οι πολιτικές καταστάσεις της εποχής.
• «Καραβάν Σεράι» του Τάσσου Ψαρρά. Το χρονικό της εκκένωσης των παραμεθορίων περιοχών λόγω της κομμουνιστικής βίας και η εγκατάσταση των προσφύγων στα επιταγμένα κτίρια της Θεσσαλονίκης μπαίνουν στο στόχαστρο του αριστερού σκηνοθέτη.
• «Χρόνια της Θύελλας» του Νίκου Τζίμα. Μετά τον «Άνθρωπο με το Τριαντάφυλλο» , ο γνωστός αριστερός σκηνοθέτης γυρίζει μια ταινία για δύο αντάρτες που μάταια προσπαθούν να γυρίσουν πίσω στα σπίτια τους μετά την καταστροφή της μονάδας τους από τον εθνικό στρατό.

Φυσικά δεν μπορούν να λείπουν η «Ψυχή Βαθιά» του Βούλγαρη και «Το Λιβάδι του Αγγελόπουλου» που στέκονται μακράν του σωρού του αριστερού κινηματογράφου. Όμως αναρωτιόμαστε : έχει το θάρρος η Ταινιοθήκη να παίξει τους Δραπέτες του Μπούλκες», το «Δώστε τα Χέρια» και τα «Σύνορα της Προδοσίας»; Η μήπως η «αντικειμενικότητα» του αφιερώματος θα είναι μόνο στα λόγια;