Του Νίκου Κοτζιά Στην αρχαιότητα, στην εποχή των πόλεων - κρατών, ιδιαίτερα στην Αθήνα, η δημοκρατία είχε οργανωθεί ως άμεση δημοκρατία με τη συμμετοχή σε σταθερή βάση όλων όσων εθεωρούντο πολίτες.
Στην Αρχαία Ρώμη, συμμετείχαν αποκλειστικά όσοι θεωρούνταν ως πολίτες της στο ρεπουμπλικανικό πολιτικό σύστημα. Το τελευταίο, επειδή δεν μπόρεσε να προσαρμοστεί στην αυτοκρατορική της επέκταση, ηττήθηκε από τη στρατιωτική δικτατορία και τη Μοναρχία (αν και τυπικά οι ρεπουμπλικανικοί θεσμοί ενσωματώθηκαν στην τελευταία). Στην εποχή της συγκρότησης των εθνικών κρατών, οι δημοκρατικοί κανόνες βρήκαν την πραγμάτωσή τους μέσα από την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αλλά και σε ορισμένες στιγμές αναλαμπής του εργατικού κινήματος μέσα από πολύμορφες πραγματώσεις της Δημοκρατίας των Συμβουλίων. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των υπερεθνικών ρυθμίσεων δεν έχουν ακόμα βρεθεί αυθεντικά συστήματα δημοκρατικής παγκόσμιας διακυβέρνησης και με την αξιοποίηση των νέων ηλεκτρονικών διαδραστικών τεχνολογιών.
Η δημοκρατία επιτελεί, ανάμεσα στα άλλα, δύο λειτουργίες: επιλογή πολιτικών και επιλογή προσωπικού. Η συναίνεση ως προς τις πρώτες συνοδευόταν παλαιότερα από την επιλογή εκείνου του προσωπικού που υποτίθεται θα είχε τη θέληση και την ικανότητα να υλοποιήσει τις πολιτικές που η κοινωνική βούληση είχε δημοκρατικά επιλέξει ως τις προτιμητέες. Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας και την παρούσα περίοδο κρίσης, έχει περιοριστεί σε μια διαδικασία επιλογής προσωπικού, το οποίο δύναται να εκλέγεται με άλλο πρόγραμμα από την κυβερνητική πολιτική που πράττει. Η αφυδάτωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας από την ουσία της πολιτικής και την επιλογή ανάμεσα σε εναλλακτικές οδηγεί σε μια πλήρη υποβάθμιση της πολιτικής και της ίδιας της δημοκρατίας. Απαιτείται, λοιπόν, να εμπλουτιστεί η δημοκρατική μας ζωή με νέες μορφές δημοκρατίας, τόσο αντιπροσωπευτικής, όσο και άμεσης.
Πολλοί νομίζουν ότι η άμεση δημοκρατία αρχίζει και τελειώνει στα δημοψηφίσματα. Λαθεύουν. Υπάρχουν και άλλα σημαντικότατα εργαλεία άμεσης δημοκρατίας, όπως πριν απ' όλα το δικαίωμα της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας. Η νομοθετική πρωτοβουλία από τα κάτω σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα σε τμήμα του «σώματος των πολιτών» να προτείνει ένα καινούριο νομοσχέδιο ή μια συνταγματική αλλαγή. Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό μετά από τη συλλογή των απαραίτητων υπογραφών που προβλέπονται από τον νόμο ή και το Σύνταγμα (ας πούμε 100.000 πολίτες) να ξεκινήσει η όλη διαδικασία για νομικές κατασκευές διαφορετικές από εκείνες που ψηφίζει η Βουλή.
Μάλιστα, σε ορισμένα καντόνια της Ελβετίας, όπως είναι εκείνο της Ζυρίχης, η νομοθετική πρωτοβουλία από τα κάτω έχει εμπλουτιστεί. Αντί να υπάρχει μια πρόταση προς ψήφιση, διατυπώνονται και υποβάλλονται προς έγκριση εναλλακτικές προτάσεις νόμων ή συνταγματικών τροποποιήσεων.
Η διαδικασία της νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι σύνθετη, αλλά αποτελεσματική, ιδιαίτερα σε εποχές κρίσης, όπως είναι η σημερινή. Αποτελεί μια απάντηση της κοινωνίας σε αυτούς που τείνουν να καταργήσουν διαδικασίες και μεθόδους αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Αποκτά δε τη δυνατότητα επιβολής διαφορετικών λύσεων από εκείνες που προτιμούν οι επαγγελματίες πολιτικοί. Δεν έχει παρά να σκεφτεί κανείς πόσο σημαντικό θα ήταν να μπορούσε να επιβάλει σήμερα η κοινωνία μια νέα νομοθετική και συνταγματική ρύθμιση για τις ευθύνες των υπουργών και την τιμωρία των πολιτικών που παραβιάζουν τον νόμο. Που απιστούν απέναντι στο Σύνταγμα και τη διαχείριση του δημόσιου χρήματος και περιουσίας.
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου