Τι αλλαζει από το 2012 στα δικαστήρια

Ένα ακόμα πολυνομοσχέδιο με το οποίο επέρχονται σαρωτικές αλλαγές στον χώρο της Δικαιοσύνης παρουσίασε χθες ο υπουργός Μιλτιάδης Παπαϊωάννου. Πρόκειται για το 50ό στα τελευταία 35 χρόνια. Οπως σημείωσε και ο κ. Παπαϊωάννου, η ιστορία τελικά θα δείξει αν η Δικαιοσύνη θα συνεχίσει να «βουλιάζει» και εκείνος θα μπει στο πάνθεον των υπουργών που επιχείρησαν αποτυχημένες μεταρρυθμίσεις ή αυτή τη φορά το πολυνομοσχέδιο θα φέρει... αποτελέσματα...
Στο νέο νομοσχέδιο χθες περιλαμβάνονται 80+1 σημεία-τομές, όπως τα χαρακτηρίζει ο κ. Παπαϊωάννου, με τα οποία επέρχονται αλλαγές σε 120 διατάξεις. Ολο το φάσμα της δικαστικής λειτουργίας αλλάζει, με σκοπό να αντιμετωπιστεί η χρόνια παθογένεια της καθυστέρησης στην απονομή της Δικαιοσύνης, που οδηγεί σε σωρηδόν καταδικαστικές αποφάσεις σε βάρος της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Μεταξύ των αλλαγών περιλαμβάνονται η αυτόματη έκδοση του συναινετικού διαζυγίου, η μεταφορά δικαστηριακής ύλης στα Ειρηνοδικεία, η θέσπιση αποζημίωσης σε περίπτωση καθυστέρησης στην έκδοση δικαστικής απόφασης, η συντόμευση στην εκδίκαση των ασφαλιστικών διαφορών. Επίσης, εισάγονται διατάξεις όπως η δυνατότητα ένας κατηγορούμενος να δικάζεται χωρίς δικηγόρο, αν αρνηθεί δύο φορές τον διορισμένο συνήγορο, και η αναπροσαρμογή των χρηματικών ορίων για τον χαρακτηρισμό των κακουργημάτων. Επιπλέον, αλλάζει το ωράριο λειτουργίας των δικαστηρίων, καθώς επεκτείνεται στην ποινική και πολιτική δίκη κατά δύο ώρες.
Το πολυνομοσχέδιο θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση την ερχόμενη εβδομάδα και η ψήφισή του από τη Βουλή, όταν θα έχει πάρει και την τελική του μορφή, αναμένεται στα μέσα Ιανουαρίου.

Διαζύγια-εξπρές

Καθιερώνεται στην περίπτωση του συναινετικού διαζυγίου η λύση του γάμου να γίνεται με γραπτή συμφωνία των δύο πλευρών, η οποία θα κατατίθεται στο ληξιαρχείο, με αναγκαία παράσταση δικηγόρου, με σκοπό να καταργηθεί η δεύτερη συζήτηση. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, μόνο στο Πρωτοδικείο της Αθήνας εισάγονται κάθε έτος περί τις 4.000 αιτήσεις συναινετικών διαζυγίων. Οσον αφορά τα διαζύγια με αντιδικία, μεταφέρονται από το Πολυμελές στο Μονομελές Πρωτοδικείο, κάτι που αναμένεται να επισπεύσει τον χρόνο έκδοσης των σχετικών αποφάσεων.

Μεταφορά αρμοδιοτήτων στα Ειρηνοδικεία

Μεγάλος όγκος δικαστηριακής ύλης μεταφέρεται πλέον από τα Πρωτοδικεία στα Ειρηνοδικεία, τα οποία συγχωνεύονται και αυξάνεται ο αριθμός των Ειρηνοδικών. Ειδικότερα, όλες οι υποθέσεις της εκούσιας δικαιοδοσίας (Πτωχευτικός Κώδικας - Κτηματολόγιο) μεταφέρονται στα Ειρηνοδικεία, τα οποία αποκτούν επίσης την αρμοδιότητα για τις δημοσιεύσεις των διαθηκών και την έκδοση κληρονομητηρίου.
Παράλληλα, μπαίνουν ασφυκτικά όρια έκδοσης των αποφάσεων στις ειδικές διαδικασίες, καθώς ο δικαστής υποχρεούται να εκδώσει την απόφασή του είτε επί της έδρας είτε εντός 48 ωρών ή, σε δύσκολες υποθέσεις, εντός 20 ημερών. Οι αποφάσεις για τους πιστωτικούς τίτλους δημοσιεύονται μετά το πέρας της ακροαματικής διαδικασίας και το αργότερο 48 ώρες μετά τη συζήτηση.

Ασφαλιστικά μέτρα

Ολα τα ασφαλιστικά μέτρα θα εκδικάζονται από τα Μονομελή Πρωτοδικεία. Η συζήτηση προσδιορίζεται μέσα σε 30 ημέρες και η απόφαση δημοσιεύεται αμέσως μετά την περάτωση της ακροαματικής διαδικασίας και το αργότερο σε 48 ώρες μετά τη συζήτηση, και σε ειδικές περιπτώσεις εντός 20 ημερών. Ως εκ τούτου, η προσωρινή διαταγή μπορεί να έχει ισχύ μέχρι τριάντα ημέρες. Για τις εργατικές διαφορές που αφορούν τις άκυρες απολύσεις και τη μη καταβολή δεδουλευμένων, καθώς και για τις διαφορές οικογενειακού δικαίου σχετικά με τη διατροφή, την επιμέλεια και την επικοινωνία με τα παιδιά, η αγωγή προσδιορίζεται μέσα σε 60 ημέρες από την κατάθεση και η απόφαση του Δικαστηρίου θα εκδίδεται μέσα σε 30 ημέρες.

Μηνύσεις-ποινικά αδικήματα

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ενωσης Εισαγγελέων και του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών μόνο στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών υπολογίζεται ότι για ολόκληρο το 2011 θα έχουν εισαχθεί περίπου 330.000 μηνύσεις - εγκλήσεις. Η τάση είναι αυξητική, αν ληφθεί μάλιστα υπόψη ότι στην αρχή της δεκαετίας 2000-2010 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 198.489. Σε όλα τα δικαστήρια της χώρας, μόνο το 2010, εισήχθησαν 672.014 μηνύσεις.
Ετσι, για την αντιμετώπιση του φαινομένου προωθούνται, μεταξύ άλλων, οι εξής αλλαγές:

• Καταργείται η υποχρεωτική προκαταρκτική εξέταση στα πλημμελήματα.
• Οι ανώνυμες καταγγελίες, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, θα τίθενται στο αρχείο.
• Ο μηνυτής στα κατ' έγκληση αδικήματα θα καταθέτει παράβολο υπέρ του Δημοσίου 100 ευρώ.

Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων: Θεσπίζεται Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων για συγκεκριμένα αδικήματα, τα οποία δεν επισείουν ισόβια κάθειρξη, όπως κάποιες υποθέσεις ναρκωτικών, διακεκριμένες κλοπές, ληστείες, παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπών, περί λαθρεμπορίας, περί πνευματικής ιδιοκτησίας, περί τυχερών παιχνιδιών και περί αθλητικής βίας.

Προσωρινή Κράτηση: Σε περίπτωση διαφωνίας ανακριτή και εισαγγελέα για την προφυλάκιση των κατηγορουμένων μέχρι τη δίκη (όπως συνέβη πρόσφατα στην περίπτωση του Μάκη Ψωμιάδη και του ηγούμενου της Μονής Βατατοπαιδίου Εφραίμ), πλέον το Τριμελές Πλημμελειοδικείο θα αποφαίνεται την ίδια ημέρα που απολογήθηκε ο κατηγορούμενος. Εως σήμερα, αποφάσιζε το Δικαστικό Συμβούλιο, με βούλευμά του, εντός δύο-τριών εβδομάδων.

Διορισμός Συνηγόρου: Πλέον θα υπάρχει δυνατότητα ένας κατηγορούμενος να δικάζεται και χωρίς την παρουσία δικηγόρου! Στο νομοσχέδιο εισάγεται διάταξη σύμφωνα με την οποία, αν ο κατηγορούμενος για κακούργημα, ο οποίος δεν έχει συνήγορο, αρνηθεί την υπεράσπισή του από τον διορισμένο συνήγορο δύο φορές, το δικαστήριο προβαίνει στην εκδίκαση της υπόθεσης χωρίς διορισμό συνηγόρου.

Αναβολές: Για τον περιορισμό των αδικαιολόγητων αναβολών το νομοσχέδιο προβλέπει, στο εξής, στη δεύτερη δικάσιμο να προεδρεύει ο ίδιος δικαστής που χορήγησε την πρώτη αναβολή. Εάν ο λόγος της αναβολής προκύψει πριν από τη δικάσιμο, ο διάδικος υποχρεούται να τη γνωστοποιήσει στον αρμόδιο εισαγγελέα. Για την αναβολή αποφασίζει το δικαστήριο σε συμβούλιο.

Νέα πταίσματα: Οι πράξεις της ελαφράς σωματικής βλάβης (με αμέλεια ή χωρίς), της εξύβρισης, της απειλής (το τρίδυμο του ελληνικού καβγά) και της απλής δυσφήμησης γίνονται πταίσματα, από πλημμελήματα. Θα τιμωρούνται, δηλαδή, επί το πλείστον με την επιβολή προστίμων. Ομοίως, πταίσματα γίνονται και οι πράξεις της αυτοδικίας και επαιτείας.

Αύξηση χρηματικών ποσών που συνιστούν κακούργημα: Αυξάνονται κατά πολύ τα χρηματικά ποσά για να χαρακτηριστεί μία πράξη κακούργημα (σε περιπτώσεις απάτης, υπεξαίρεσης κ.ά.). Ετσι, πλέον οι ποινές που προβλέπονταν για αδίκημα με οικονομικό αντικείμενο άνω των 15.000 ευρώ θα επιβάλλονται για ποσά άνω των 100.000 ευρώ. Το ίδιο θα ισχύσει για ποσά άνω των 73.000 ευρώ, που πλέον γίνονται 300.000 ευρώ, και των 150.000 ευρώ -έως σήμερα- σε 500.000 ευρώ. Η ρύθμιση αυτή δεν αφορά τις εκκρεμείς υποθέσεις.

Συμβούλιο της Επικρατείας- Διοικητική Δίκη: Και στην Ελλάδα, όπως σε όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, θα ισχύει το δεδικασμένο, με τη συμπλήρωση και την ενίσχυση του θεσμού της πιλοτικής δίκης. Επίσης, συγκροτείται ειδικός δικαστικός σχηματισμός στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την εκδίκαση διαφορών που αφορούν τις στρατηγικές επενδύσεις. Επιπλέον, δυσκολεύουν τα πράγματα για το Δημόσιο, καθώς, σε περίπτωση που η Δημόσια Διοίκηση δεν αποστέλλει τον φάκελο στο δικαστήριο μετά την πρώτη αναβολή, θεωρείται τεκμήριο ομολογίας.

Αποζημίωση για καθυστέρηση απόφασης: Εως το 2011 η Ελλάδα έχει καταδικαστεί για καθυστέρηση στην έκδοση αποφάσεων σε 360 υποθέσεις από το Ε.Δ. και έχει δώσει περίπου 8.500.000 ευρώ σε αποζημιώσεις. Γι' αυτό θεσπίζεται το δικαίωμα αποζημιώσεως των διαδίκων λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της δίκης (εκτός από το Δημόσιο και τους κυβερνητικούς οργανισμούς) για πρώτη φορά από το ίδιο το ελληνικό κράτος. Το δικαίωμα αυτό ασκείται εντός έξι μηνών από τη δημοσίευση της οριστικής απόφασης του δικαστηρίου. Η σχετική αίτηση εξετάζεται από Τριμελές Συμβούλιο από ανώτατους δικαστές.

Με νέο ωράριο στις αίθουσες και σε εφαρμογή το e-justice

Αλλαγές έρχονται και στον κώδικα οργανισμού των δικαστηρίων. Οπως ανακοίνωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης Μιλτιάδης Παπαϊωάννου, στο εξής τα δικαστήρια θα συνεδριάζουν τις εργάσιμες ημέρες από τις 9 π.μ. μέχρι τις 5 μ.μ. Η διάταξη αυτή, που αναμένεται να συναντήσει την αντίδραση των δικαστικών υπαλλήλων, διευκρινίστηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης ότι δεν τους αφορά στο σύνολό τους, αφού πρόκειται να επιβαρύνει κυρίως τους γραμματείς της έδρας και τις υποστηρικτικές υπηρεσίες. Στις περιπτώσεις αυτές θα εξεταστεί η δυνατότητα καταβολής υπερωριακής αμοιβής ή διευθέτησης του χρόνου εργασίας (λ.χ. με παροχή της δυνατότητας έξτρα ρεπό σε άλλες ημέρες).
Τις επόμενες ημέρες αναμένεται και η αντίδραση των δικαστικών λειτουργών, οι οποίοι πλέον θα ελέγχονται πειθαρχικά σε περίπτωση που δηλώσουν αποχή ή εξαίρεση από μία υπόθεση, από φυγοπονία ή έλλειψη σθένους· κάτι που, σύμφωνα με το υπουργείο, θα διαπιστώνεται από την αιτιολόγηση που θα δίνουν.
Το νομοσχέδιο, επίσης, περιλαμβάνει διατάξεις με τις οποίες θεσπίζεται η αναγραφή επάνω στο δικόγραφο, υποχρεωτικά, της ηλεκτρονικής διεύθυνσης των δικηγόρων και την εισαγωγή του θεσμού της ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων. Οι διατάξεις αυτές αφορούν το Συμβούλιο της Επικρατείας, τα Διοικητικά Δικαστήρια και το Ελεγκτικό Συνέδριο, και έρχονται να συμπληρώσουν αντίστοιχες διατάξεις που πρόκειται να τεθούν σε εφαρμογή στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια, στο πλαίσιο του προγράμματος e-justice.
Βάσω Παλαιού